Thực vật có sinh mạng linh hồn? Ăn chay có phạm tội sát sinh không?
Hỏi: Đức Phật nói vạn pháp đều bình đẳng, động thực vật đều có sanh mạng cả, ăn thịt đồng với nghĩa sát sanh. Cũng như vậy, rau củ cũng đều có sanh mạng, chúng ta cắt chúng ăn vì sao không phải là sát sinh ạ?
Đáp: Hòa thượng trả lời bạn hỏi câu này rất hay, hỏi rất sâu. Con người ta có thể không ăn được hay không? Được.
Bạn xem Phật Thích-Ca Mâu-Ni năm xưa còn tại thế mỗi ngày ăn một bữa, chúng ta thường xem trong Kinh là như vậy, A-la-hán ở tại thế gian này mỗi tuần ăn một lần, còn Bích-chi Phật nửa tháng ăn một lần. Đến cõi trời Sắc Giới thì thiên nhân không cần đến ăn uống nữa, người ở cõi trời Sắc Giới đã đắc Thiền Định, đắc được Sơ Thiền thì tài sắc danh thực thùy thảy đều không có, đây chính là công phu. Còn chúng ta ở thế gian này thì gọi là nghiệp báo, bạn bắt buộc cần phải có ăn uống, nếu không có ăn uống thì bạn không thể nào sống sót, bạn không sống được thì bạn cũng không thể thoát ly Lục Đạo luân hồi, ở Lục Đạo luân hồi chung quy lại là oan oan tương báo, đạo lý này rất sâu, giảng cho bạn 2 tuần cũng giảng không hết nổi.
Nếu bắt buộc phải ăn thì bạn hãy nghĩ xem, bạn ăn thịt người tốt hay là ăn thịt động vật là tốt? Việc này là có sự lựa chọn, bạn ăn thịt cha mẹ bạn tốt hay là ăn thịt người khác tốt? Bạn sẽ không ăn thịt cha mẹ mình mà ăn thịt người khác. Nếu so con người với động vật, thì bạn sẽ ăn động vật, chứ không ăn thịt người. Nếu như so động vật với thực vật thì bạn sẽ bỏ động vật mà ăn thực vật. Bạn so sánh từng cấp bậc như thế thì sẽ hiểu rõ, không thể như nhau được.
Thực vật là sinh vật, thế nhưng chúng không có cảm tình, chính là nói chúng không có tâm báo thù, chúng không có tâm oán hận. Nhưng nếu bạn ăn động vật, động vật có báo thù, có oán hận. Sẽ chiêu cảm đến điều gì? Đời sau không được như ý, vấn đề này nghiêm trọng đấy. Thực vật thì không như vậy, sau khi chúng lớn lên chúng còn mong bạn ăn chúng, vì sao vậy? Chúng tu cúng dường, chúng cũng biết tu phước. Chúng tôi ở Úc tự mình trồng rau, rau của chúng tôi không bón phân hóa học, không phun thuốc, thế nhưng cũng tốt như rau ở các nông trường thông thường khác.
Chúng tôi để cho rau nghe tiếng niệm Phật, nghe giảng Kinh, dùng máy thu âm phát ra cho chúng nghe, chăm sóc cho chúng vô cùng chu đáo. Vị đồng tu quản lý vườn rau có một tối đã năm mơ thấy một quả mướp đến tìm ông ấy, nói rằng mướp đã già lắm rồi, hãy mau đi hái xuống, nó đã già lắm rồi. Ông ấy cảm thấy rất kỳ lạ, ngày hôm sau ông ấy đến chỗ đó tìm, quả nhiên tìm thấy, quả mướp ấy nằm khuất sau đám lá, sơ ý nên bị bỏ sót, quả thật nó đã già rồi, già đến mức nào? Không còn ăn được nữa, nên để nó lại làm giống.
Bạn xem thực như vậy, hoa cỏ, cây cối đều thông hiểu nhân tánh, chúng ta đối với chúng có ân đức, thì chúng cũng báo ân chúng ta, chúng báo ân chính là dùng cách này mà cúng dường đại chúng. Những sự việc này bạn cần học tập cho tốt, bạn sẽ thật sự hiểu rõ vạn tượng trong vũ trụ nhân sanh.
Pháp sư Tịnh Không
Ăn chay có phạm tội sát sinh không?
Trước hết cần định nghĩa rõ ràng:
1. Ăn chay là gì và sát sinh là gì?
Ăn chay, theo các nhà dinh dưỡng học định nghĩa là một chế độ dinh dưỡng mà thực phẩm được lấy từ các nguồn thực vật bao gồm rau đậu qủa củ và ngũ cốc; còn sát sinh là giết hại sự sống hay nói một cách khác, sát sinh là hành động của một con người làm đoạn sự sống của một chúng sanh khác.
Trong nhà Phật chúng sinh được phân chia làm hai loại:
(1) chúng sinh hữu tình là các loài có tình thức, có hệ thần kinh, biết cử động, biết đi, biết bò, biết bay, biết lội, nói chung là tất cả động vật có sinh mạng, bao gồm cả con người,
(2) chúng sinh vô tình là những sinh vật không nằm trong các loài chúng sinh hữu tình như đất đá, cỏ cây. Cỏ, cây là sinh vật sống nhưng không được xếp vào hàng chúng sinh hữu tình vì chúng không có giác quan, không có hệ thần kinh, không có biểu hiện của ngũ ấm, không có cảm xúc, tư tưởng, hành nghiệp…Vì thế, nếu ăn các loài chúng sinh hữu tình được gọi là ăn mặn (xuất xứ từ chữ “mạng” sống) và nếu ăn các loài chúng sinh vô tình được gọi là ăn chay.
Sát sinh là đoạn diệt sự sống của chúng sinh. Chúng sinh ở đây bao gồm cả hai loại như đã nói trên và theo như kinh Phật thì mọi chúng sinh đều bình đẳng, như vậy không phải chỉ có những người giết mổ thịt hoặc đánh cá mới là phạm giới sát sinh mà những người giết hại cây cỏ hoa mầu cũng vậy….
Điều này không sai, nhưng cỏ cây là sinh thể sơ đẳng nhất, không có hệ thần kinh và có cấp độ tiến hoá thấp hơn rất nhiều so với động vật, khi bị cắt chúng không có cảm giác đau, có chảy mủ nhưng sau đó lại lành và tiếp tục nảy nhánh mới, hoàn toàn không sinh khởi phản ứng của tâm thức chống trả hay oán thù; còn động vật khi đau đớn biết rên la, khi sợ hãi biết chạy trốn, khi bị giết có những sinh khởi phản ứng của tâm thức, oán thù với đối tượng giết chúng. Một động vật, khi bị giết chết là chấm dứt sinh mạng, không nảy mầm hay nảy cành non như loài thảo mộc. Loài thảo mộc có nhị đực và nhị cái ở trên cùng một cái hoa hay trên cùng một thân cây, nhờ ong bướm hay gió thổi mà nhị đực rơi vào nhị cái, kết thành trái và hột để di truyền giống. Loài động vật thì con đực và con cái là hai thân thể, hai sinh mạng khác nhau, chúng có tình thức và lòng dục nên tìm đến nhau luyến ái và giao phối, để truyền giống.
Ðạo lý cơ bản của người Phật tử là 5 giới cấm, trong đó có dạy là không sát sinh. Đối với cỏ cây cũng là chúng sinh, nhưng là chúng sinh vô tình, khác với con người và các loài động vật khác (chúng sinh hữu tình). Người Phật tử tu, cái chính là không sát hại các loài hữu tình, còn nếu ở cấp độ tu chứng cao hơn thì không sát hại cả các loài vô tình. Tuy nhiên, mục đích chính của việc không sát sinh là để gieo trồng hạt giống từ bi và phát triển tâm từ bi đến với muôn loài chúng sinh từ gần đến xa, từ lớn đến nhỏ.
Tưởng cũng nên bàn thêm ở đây, chúng ta đang sống trong thế giới nhị nguyên “tương đối”, luôn có sự phân biệt đối đãi, tốt và xấu, sướng và khổ.. Ở thế giới tương đối này, chắc chắn mọi người đều cho rằng mạng sống của nhà bác học Einstein quý giá hơn mạng sống của một con chuột rất nhiều… Tương tự, việc giết một con bò phải được xem là một hành động sát sanh lớn hơn việc cắt một cành hoa hay ngọn cỏ vì con bò có hệ thần kinh, biết cảm giác đau đớn. Nhờ sống trong thế giới tương đối này, chúng ta mới biết con người có giá trị vô cùng về sự hiểu biết, trí thông minh và có tâm phân biệt mà các loài động vật khác không có. Cũng vì thế mà chúng ta mới không tin tưởng rằng mọi vật đều phải được nuôi sống bằng sinh mệnh của một loài nào đó. Ngược lại với thế giới “tương đối” mà chúng ta đương sống là thế giới “tuyệt đối”, nơi đó hoàn toàn bình đẳng, không có sự phân biệt giữa thấp và cao, giữa tốt và xấu hay giữa hữu tình và vô tình chúng sinh. Ở đó, chúng ta không còn quan niệm hay ý tưởng cho rằng việc giết đi sinh mạng của một con bò là ác hơn việc cắt đi một nhánh hoa. Đây là thế giới của những người đã có trình độ tu chứng, đã tiến hoá cao. Cũng như chuyện Tuệ Trung Thượng sĩ ăn mặn, không ăn chay, vì ngài là người đã giác ngộ, tâm không còn phân biệt, không còn vướng mắc, chấp trước vào chuyện ăn uống. Ăn chay hay ăn mặn đối với ngài chỉ là để nuôi thân và hành đạo.
Nói về sát sinh, còn một khía cạnh khác, đó là còn tùy thuộc vào tâm ý của chúng ta vào giây phút chúng ta lấy đi sinh mạng của sinh vật khác. Chính sát na đó quyết định rằng hành động đó có phải là phạm giới sát hay phạm đến một sự sai lầm về đạo đức không. Trong giới không sát sanh của người xuất gia, Ðức Phật có đề cập đến các vi sinh vật, nhưng nếu có phạm đến chúng thì chỉ là tội nhẹ chứ không phải là trọng tội. Ngày xưa khi Phật còn tại thế, có một Tỳ kheo đi qua một cánh đồng khô, trời nóng khát nước, gặp vũng nước thấy có nhiều vi sinh vật nên không dám uống. Tỳ kheo ấy đến bạch với Ðức Phật: Bạch Thế Tôn, con rất khát nước, con dùng thiên nhãn thấy vũng nước bên đường có vô số vi trùng nên không uống được. Phật bảo: Sao ông không dùng nhục nhãn (mắt thường) mà nhìn?
Câu chuyện cho thấy “tác ý” trong hành động mới là điều quan trọng. Nếu nhìn trong nước bằng con mắt thường sẽ không thấy những vi sinh vật và cứ tự nhiên uống thì sẽ không tạo nghiệp vì không tác ý. Tương tự, khi uống thuốc trụ sinh diệt vi trùng hay vi khuẩn trong cơ thể để trị bệnh cũng thế.
2. Thực vật cỏ cây cũng có linh hồn thần thức?
Bàn về cỏ cây cũng có linh hồn thần thức thì có một số ít người nói kinh Phật dạy rằng “mười phương cây cỏ cũng đều là hữu tình, cùng với người không khác. Cỏ cây chết làm người, người chết trở lại làm cỏ cây.” Và họ còn viện dẫn nghiên cứu khoa học cho biết cây cỏ cũng có linh hồn tình thức (*). Điều này không đúng vì như phần thứ nhất chúng tôi đã trình bày, cỏ cây là sinh vật sống nhưng không được (Phật Giáo) xếp vào hàng chúng sinh hữu tình vì chúng không có giác quan, không có hệ thần kinh, không có biểu hiện của ngũ ấm, không có cảm xúc, tư tưởng, hành nghiệp. Trong kinh Lăng Nghiêm Đức Phật dạy rằng: “Người tu thiền định, khi hành ấm hết, tướng sanh diệt đã diệt, chơn tâm tịch diệt chưa hiện bày, lúc bấy giờ thấy thức ấm biến khắp tất cả, rồi sanh tâm chấp: “Mười phương cây cỏ cũng đều là hữu tình, cùng với người không khác. Cỏ cây chết làm người, người chết trở lại làm cỏ cây”. Vì mê mờ tánh Bồ Ðề, mất chánh kiến, nên sẽ làm bè bạn với hai chúng ngoại đạo Bà Tra và Tán Ni, chấp tất cả vạn vật đều có tri giác (biết).” (Phật Học Phổ Thông Khóa thứ 6-7, Ðại Cương Kinh Lăng Nghiêm, Hòa Thương Thiện Hoa, Phật Học Viện Quốc Tế tái xuất bản năm 1987, Bài thứ 16: Mười Món Ma Về Thức Ấm, phân đoạn 4, chấp cỏ cây cũng đều biết, trang 252).
Bản dịch Kinh Lăng Nghiêm do Hòa Thượng Thích duy Lực dịch như sau:
“Người tu thiền định, khi dứt được Hành Ấm, sanh diệt đã diệt, mà nơi tinh diệu của tịch diệt chưa được viên thông, nếu ở nơi sở tri, kiến lập tri giải, cho các loài cây cỏ mười phương đều gọi là hữu tình, với người chẳng khác ; cây cỏ làm người, người chết rồi lại thành cây cỏ, cho đến loài vô tình đều có sự giác tri, hữu tình vô tình chẳng có phân biệt, sanh tâm thù thắng, thì bị đọa vào cái chấp “Tri vô tri”, làm bạn với hai thứ ngoại đạo Bà Tra và Tiện Ni, chấp tất cả đều có sự giác tri, mê lầm tánh Bồ Ðề, lạc mất tri kiến Phật. Ấy gọi là lập cái tâm viên tri, thành cái quả hư vọng, trái xa viên thông, ngược đạo Niết Bàn, thành giống Ðiên Ðảo Tri thứ tư.”
(Kinh Lăng Nghiêm, Từ ân Thiền đường xuất bản tại Hoa Kỳ, trang 253).
Ngoài ra, bản dịch của cụ Tâm Minh Lê Ðình Thám cũng tương tự.
Như thế, trên đây đã trả lời rõ ràng về cây cỏ, cũng đồng thời trả lời luôn về một câu hát của nhạc sĩ họ Trịnh được một vị thầy lập lại nhiều lần “làm sao em biết bia đá không đau?”. Bia đá không biết đau vì chúng là vô tình chúng sinh, là vô tri giác.
Tâm Diệu
Chú thích:
(*) Ingo Swann, môt nhà Sinh Thực Vật (Biologist ) viết trong quyển ‘’ The Real Story – Chuyện Có Thật’’, Quyển sách được xuất bản ngày 15-11-1998, trong đó có đoạn:
“Sự nghiên cứu của Backster khởi đầu chỉ là môt khám phá hầu như tình cờ vào năm 1996 là thực vật có khả năng tri giác và đáp ứng tự nhiên những cảm xúc của con người…Những cây cỏ của bạn, biết là bạn đang nghĩ gì.” (His reseach started with the 1996 almost accidental rediscovery, plants are sentient and respond to the spontaneous emotions of relevant humans… Your plants know what you are thinking ).
Tác giả bài viết: Tâm Diệu – thuvienhoasen.org
