HỌC ĐỂ LÀM GÌ?

Để có sự nghiệp, chúng ta thường nghĩ sẽ cần rất nhiều tiền. Nhưng thực tế, điều này hoàn toàn không đúng. Đại đa số con cái người giàu có ở các nước châu Á, sau khi cha mẹ chết thì cũng nghèo lại ngay, dù được cho ăn học với môi trường rất tốt và có bệ phóng là tiền bạc có sẵn, vài ba cái nhà hoặc miếng đất làm tài sản thừa kế. Muốn làm có sự nghiệp, tiền bạc không quan trọng bằng đầu óc.

GIỎI + DÁM = GIÀU.

GIÀU theo nghĩa rộng chứ không phải chỉ về tiền.

Đầu tiên bạn phải GIỎI, tức trời phú có tư chất, phải có chút thông minh đã. Rồi phải HỌC.

Và DÁM, tức triển khai cái HỌC.

Từ tay trắng trở thành người có cơ nghiệp, và sau mấy chục năm làm việc, tôi thấy điểm chung của những người CÓ những cái mà nhiều người dù RẤT MUỐN NHƯNG KHÔNG CÓ ĐƯỢC như sau:

– Vui vẻ nhận nhiệm vụ, thử thách mọi vị trí, mọi cơ hội được người ta trao.
– Thành công không bao giờ xuất hiện sớm, nó sẽ ở cuối con đường bạn đi. 99% người sẽ bỏ cuộc, chỉ còn 1% người đi đến cuối con đường. Đừng buồn khi một sáng, nhận được thông tin “em xin rút”. Người rút thuộc 99%, không tiếc.
– Muốn biết hương vị của trái cây hay món ăn ra sao, đừng hỏi người khác. Chính bạn phải là người nếm thử.
– Nếu bạn tìm lý do để chần chừ, trì hoãn việc triển khai ý tưởng thì thành công cũng chần chừ khi đến với bạn.
– Đừng chỉ vì những từ “nếu như, giá mà” làm ảnh hưởng đến những quyết định. Cuộc sống này đưa ra được một quyết định dù là sai còn hơn cả đời không tự quyết định. Bạn còn sống thì chắc chắn vẫn còn cơ hội. Cơ hội chỉ mất đi khi con người chết. Nếu quyết định không đúng, CHẤP NHẬN MẤT một cái gì đó. Chịu không?
– Giác quan thứ 6 trong phán đoán là do sự tích lũy kinh nghiệm lâu dài chứ không phải sinh ra đã có. Những kinh nghiệm mà người khác không có được sẽ tạo nên cho bạn một tương lai khác.
– Kẻ sống sót cuối cùng không phải là kẻ mạnh nhất mà là kẻ thích có khả năng thích nghi giỏi nhất. Người ta sống được thì mình sống được. Người ta ăn được thì mình ăn được. Người ta chơi được thì mình chơi được. Người ta làm được thì mình cũng làm được.
– Mọi người đều không dám làm chính là lúc bạn nên làm.
– Không bao giờ để ý đến sự phản đối của người khác khi làm một việc mà mình cho là đúng và không hại ai. Đó là sự tự tin. Nghĩ khác người khác, làm khác người khác, không quan tâm sự chê cười. Miễn không hại người, đúng pháp luật thì mình làm thôi. Ai nói ra nói vô ý kiến này nọ, kệ họ. Người tinh hoa phải có năng lực “ignore”, bơ lời người vớ vẩn và vô danh, không thành tựu.
– Phải nghĩ cách làm thế nào để sử dụng trí tuệ của người khác. Trả công xứng đáng cho họ. Xây dựng một đội nhóm phụ mình triển khai.
– Tránh tiếp xúc ăn uống trò chuyện với tiểu nhân và người đầu óc nhỏ, người thích sự dễ dàng, người an nhàn. Hãy giao thiệp nhiều hơn với người có thành tựu khi có cơ hội.
– Làm quản lý, hãy tập tin người. Sau vài chục lần bội phản và mất tiền, bạn sẽ nhìn đúng người, không có cách nào khác. Mất thì làm lại, bạn có tài thì sẽ không sợ.
– Luôn có một đối thủ mạnh ganh đua với bạn thì đó là một may mắn.
– Mọi ông tướng đều bắt đầu từ người lính. Một người lính nếu không có ước mơ được trở thành nguyên soái thì cuộc đời họ mãi chỉ là một con tốt (chốt) trên bàn cờ.
Học thì phải triển khai, không triển khai thì việc học vô nghĩa. Học chỉ để biết thì phí thời gian.

(bài phát biểu của tỷ phú Vikrom Kromadit, Chủ tịch Tập đoàn Amata với giới trẻ tinh hoa Thái Lan năm 2010).

TnBS

TÔI TỰ HỌC

Thu Giang là 1 học giả nổi tiếng của Việt Nam mà các bạn nên đọc. Dẫu vẫn có 1 số tư tưởng không hợp lý trong thời đại mới (nhất là về làm ăn, khởi nghiệp, đánh giá về văn minh phương Tây có thể do tác giả chưa được sống lâu với người Tây phương ở nước ngoài,….) nhưng tư tưởng về học hành và kiến thức thì QUÁ TUYỆT.

Ở Pháp, học sinh cấp 3 người ta đã cho học Triết học. Nước ta thời thuộc Pháp cũng vậy. Môn Triết sẽ phân loại học sinh để ai nên đi tiếp con đường học vấn cao thâm hàn lâm nghiên cứu, ai nên đi theo con đường ứng dụng xã hội. Tú tài là 1 bằng cấp có giá trị.

Đọc và hiểu vì sao có những người không chịu đọc sách, mua sách tặng họ thì họ nói “thà dắt tôi đi ăn 1 tô phở còn hơn”. Vì nhận thức của họ, miếng ăn quan trọng hơn trí khôn của nhân loại.

Nào, chúng ta cùng đọc và suy ngẫm

————————————–

“A. THẾ NÀO LÀ NGƯỜI HỌC THỨC?

Có cử nhân, giáo sư, tiến sĩ…cũng còn bị người ta mắng cho là đồ “vô học”. Như thế thì “người có học” là người như thế nào?

Tôi có quen nhiều bạn kĩ sư điện, thế mà trong nhà có thiết bị hỏng, phải đi tìm những anh thợ máy đến sửa. Nếu ta bảo họ giảng nghĩa về điện học, thì họ sẽ làm cho ta điếc óc…Tôi có biết nhiều ông giáo sư, thế mà trong khi dạy học, họ không biết áp dụng một nguyên tắc sư phạm nào cả; học trò vẫn than phiền là giờ dạy của họ buồn ngủ muốn chết. Tôi cũng có thấy vài ông đậu bằng tiến sĩ hay thạc sĩ triết học, thế mà cách ăn ở với đời dại như một người ngu, không hiểu chút gì về tâm lí của con người cả.

Nếu có hơn là họ hơn về lí thuyết nhưng phần thực tế…họ đâu có hơn gì một con “Vẹt “. Nói cho đúng hơn, họ chỉ có “học” mà không có “hành”. Học là để biết. Biết, mà không thực hành được, vận dụng được, cũng chưa gọi là “biết “. Tri và hành cần phải hợp nhất mới được gọi là người “có học thức “. Đầu tiên là cho cá nhân họ

Người xưa có ví: “Con chiên (cừu) ăn cỏ, đâu phải để mà nhả cỏ, mà là để biến thành những bộ lông mướt đẹp. Con tằm ăn dâu, đâu phải để mà nhả dâu, mà là để nhả tơ…” . Học mà không “tiêu hóa “, có khác nào con chiên nhả cỏ, con tằm nhả dâu. Người ta rồi cũng chẳng khác nào cái máy thu thanh, chỉ lặp lại những gì kẻ khác đã nói.

Vậy, chữ “học thức” chỉ dành cho những bộ óc thông minh biết đồng hóa với những điều mình đã học. Như thế thì, học nhiều và học thức không giống nhau.

Chúng ta thường đánh giá con người theo bằng cấp của họ, những bằng cấp ấy phần nhiều là những bằng cấp trí nhớ: kẻ nào nhớ giỏi thì thi đậu. Sự nhận xét sai lầm này gây không biết bao tai họa cho loài người hiện thời.

B. HỌC ĐỂ LÀM GÌ?

Ta phải quan sát chung quanh ta, ta sẽ thấy có hai hạng người: học vì tư lợi, và học theo đam mê.

Hạng học vì tư lợi, chiếm rất đông. Họ học một nghề nghiệp nào là để tìm một kế sinh nhai. Cái ý muốn thiết thực này cũng là cái ý muốn chính của các bậc làm cha mẹ khi gởi chúng đến trường. Mà chính các học sinh (người đọc bài này), đa số chỉ có một mục đích ấy: nắm lấy bằng cấp để tìm lấy một con đường sinh kế.

Bên những nhà “tập sự ” vị lợi ấy, chúng ta cũng thấy có nhiều kẻ, ngay tuổi còn thơ, họ ham học mà không phải để kiếm tiền, không phải để tìm địa vị, cũng không phải để tìm danh vọng…Chiều theo ý của cha mẹ, hoặc vì hoàn cảnh bắt buộc mà phải chọn một nghề nào, kì thực họ không để chút tâm hồn nào nơi ấy cả. Họ là một công chức sở hối đoái mà họ say mê thi phú hay âm nhạc. Họ là một kỹ sư mà họ mê say lịch sử hay văn chương. Họ là một luật sư mà họ mê say toán học. Có kẻ, ngoài giờ phải lo lắng làm việc theo nghề nghiệp của mình để kiếm ăn, cũng ráng dành một vài giờ để học những môn không lợi ích gì cho cái đời vật chất của mình cả, khi thì đọc triết học, khi thì đọc sách nghiên cứu về văn chương, lắm khi “tập tễnh” cầm bút viết văn hay hội họa…

Hai hạng người trên đây, ai có lí? Ai vô lí? Thật cũng khó mà trả lời. Cái thích của người này chưa chắc cũng là cái thích của người kia.

Lại còn có người nọ thích không học gì cả , thì sao? Họ sẽ nói: “Đời người ngắn ngủi, học cùng không học thì có khác gì nhau. Anh thích khoa học, tạo hóa ban cho anh nhiều năng khiếu, thì anh thành nhà bác học giúp đời… Còn tôi không có năng khiếu chi cả, cố mà nhồi vào sọ những cái học hỏi của kẻ khác, cố mà sản xuất những tác phẩm không hơn gì những bài làm của học sinh…thì phỏng có lợi ích gì! Ta hãy cứ tìm lấy những hạnh phúc rẻ tiền không cần dụng công nhọc sức chi cả có hơn không! Anh đọc truyện Kiều, anh thích, tôi đọc tiểu thuyết ba xu, tôi thích. Anh thích nhạc cổ điển, anh thích nhạc Âu Mỹ. Tôi, tôi nghe vọng cổ, tôi xem hát bội. Anh đọc tiểu thuyết cổ điền của Đông Phương, tôi cũng biết mê say kiếm hiệp. Vậy, thì cũng chưa chắc cái sướng của anh hơn cái sướng của tôi…”

Ta phải trả lời với họ cách nào?

Ta hãy can đảm nhìn ngay sự thật; có nhiều kẻ họ sống hết sức hạnh phúc trong sự ngu dốt và ở không của họ. Họ ghét đọc sách, họ ghét suy nghĩ, họ ghét làm việc bằng tinh thần: một vấn đề hoàn toàn thuộc về bản chất…

Geothe, lúc mà danh vọng của ông lên đến tột độ, ngày kia dạo trên bờ sông thành Naples gặp một tên ăn mày nằm ngủ phơi mình trong ánh nắng…Ông dừng chân, tự hỏi:

“Ta và anh ăn mày này, ai hạnh phúc hơn ai ?”. Thật, cũng khó mà trả lời cho dứt khóat.

Nếu bạn là người chịu theo phái “ăn rồi nằm ngửa nằm nghiêng, có ai mướn tớ, thì khiêng tớ về…” Nghĩa là theo phái thích “ăn không ngồi rồi” và cho đó là hạnh phúc nhất đời, thì xin mời bạn hãy để quyển sách này xuống. Nó không phải viết cho bạn. Thú thật, tôi không đủ tài để thuyết phục bạn. Sách này viết ra, là cho những ai cùng đồng một ý kiến với tôi, cho rằng hạnh phúc của Geothe hơn hạnh phúc của anh ăn mày, hay nói đúng hơn, Geothe cao trọng hơn anh ăn mày (vì anh ta có thành tựu, có trải nghiệm khắp chốn, có để lại cho đời, tên tuổi có được lịch sử ghi danh).

Như thế, ta thấy rõ mục đích của sự học là gì rồi. Học, là để mưu hạnh phúc, nghĩa là để làm cho mình càng ngày càng mới, càng ngày càng cao, càng ngày càng rộng. Học, là tăng gia sự hiểu biết của mình, là mở rộng tâm hồn của mình bằng cách thu nhận sự hiểu biết cùng những kinh nghiệm của kẻ khác làm của mình. Có khác nào một đứa trẻ mới sinh, cân không đầy hai, ba kí…thế mà nhờ càng ngày càng lớn đến năm, sáu chục kí…trong khoảng vài mươi năm sau? Phải chăng nhờ rút lấy không khí, món ăn, món uống…mà tiến từ nhỏ đến lớn, từ yếu đến mạnh. Bởi vậy, trước đây tôi có nói: “Học cũng như ăn “.

Ăn mà không tiêu, thì có hại cho sức khỏe. Học mà không tiêu hóa thì có hại cho tinh thần. Học mà đến mực dường như quên hết cả sách vở của mình đã học thì cái học ấy mới thật là “nhập diệu”. Herriot nói: “Học thức là cái gì còn lại khi mình đã quên tất cả”.

Một nhà tâm lí học có nói: “Quên là điều kiện cần thiết của Nhớ “. Một điều gì học mà mình còn cố nhớ, là nó chưa được nhập vào tâm. Chỉ khi nào mình không cần nhớ mà nó vẫn tự nhiên hiển hiện trong tâm trí mình thì môn học ấy mới được gọi là đã được tiêu hóa. Tôi còn nhớ, lúc còn học thi, gần đến ngày thi, tôi băn khoăn nói với cha tôi: “Sao con học nhiều quá mà nay dường như con không nhớ gì cả. Con sợ quá “. Cha tôi cười bảo: “Đấy là con đã học “mùi” rồi. Quên tức là nhớ nhiều rồi đó. Con hãy yên tâm …”. Thật đúng như lời. Ngày thi giám khảo hỏi đâu, tôi trả lời liền đó.

Trang Tử nói: “Người bắn cung mà còn để ý đến việc bắn cung của mình là người bắn chưa tinh. Kẻ bơi mà còn để ý đến động tác của mình là người chưa giỏi. Phải biết quên thị phi đi, thì cái tâm mình mới thông suốt được cái lẽ thị phi…(Tri vong thị phi, tâm chi thích dã)”. Hiểu được câu nói này của Trang Tử là hiểu được cái diệu pháp của Phép Học rồi vậy.

C. THẾ NÀO LÀ BẬC THIÊN TÀI?

Nói đến những bậc thiên tài nhiều người đã tưởng tượng họ như kẻ phi thường, cô phong độc tú…xa hẳn với loài người. Thực ra cũng không có gì lạ giữa họ và chúng ta cho lắm; có nhiều kẻ còn tệ hơn chúng ta nhiều về vấn đề thể chất lẫn tinh thần nữa. Họ chỉ khác ta có một điều thôi: họ có một đức tin kiên định về phương pháp làm việc của họ . Họ tin rằng với sự cần cù nhẫn nại và cách làm việc có phương pháp. Theo họ “thiên tài chỉ là một sự nhẫn nại bền bỉ lâu ngày “ mà thôi.

Thế nhưng họ đã để lại cho đời những kỳ công vĩ đại là nhờ đâu? Vì họ biết cách làm việc có phương pháp, có nghệ thuật. Muốn học cho thâm, muốn gây tạo những công trình to tát cũng phải cần đến thời giờ. Một giọt nước con, mà với thời gian đã điêu khắc cả dải Hoành Sơn, Tuyết Lãnh…

Nếu các bạn xem kĩ đời niên thiếu của các bậc vĩ nhân đã làm vẻ vang cho Tổ quốc họ và cho cả nhân loại, các bạn sẽ thấy, khi các ông ấy còn là học sinh đâu phải là những học sinh đứng vào hạng nhất trong lớp. Có khi họ lại là những anh học sinh “hạng bét ” là khác. Có nhiều kẻ, chính các ông thầy của họ cũng không để ý đến họ nữa. Nhưng, một ngày kia, một tình cờ run rủi, bỗng dưng cảm khích như Malebranche, sau khi đọc quyển “Traite’ de lHomme của Descartes”, đem hết nghị lực lao đầu vào sự học, nhẫn nại, cố gắng cho tới ngày tài hoa xuất hiện.

Trong lúc ấy, trong lúc nhiều người may mắn đi vào các trường ĐH để tản mác trí lực của họ trong những cuộc đua chọi bằng cấp và địa vị cao sang quyền quí, thì trong bóng tối, trong im lặng, thành tựu của người vĩ đại như tiếng sấm đêm đông…làm cho mọi người kinh khủng. Công trình sự nghiệp của bạn chẳng khác nào những hòn đảo kia, từ lượng cát đắp bồi, bỗng trồi lên mặt nước, một cách vững vàng như con núi.

Những bậc vĩ nhân đều hiện lên một cách từ từ và lặng lẽ như thế. Họ nhẫn nại mà đi từng bước một; nhưng một bước của họ là một bước chắc chắn.

Leo núi cao, những kẻ nào háo thắng, vội vàng sẽ không bao giờ đi tới đỉnh được. Họ sẽ đuối sức và bị bỏ lại giữa đường. Ông Newton nói: “Nếu tôi có phát minh được một đôi điều gì, cũng là nhờ nghĩ ngợi mãi một việc và đem việc ấy mà quan sát đủ mọi phương diện. Nếu những phát minh của tôi có được chút ích lợi cho đồng bào là do sự cần cù và đeo đuổi mãi theo một ý nghĩ mà không thôi vậy “.

Nhất là họ không bao giờ hiếu danh, hối hả trong công việc học hỏi và nghiên cứu của họ. Những vĩ nhân có thành tựu, họ không có học vị học hàm.

Người ta bảo rằng lúc Paster thi đại học, chỉ đậu hạng ba hạng tư gì đó. Năm ấy, ông không chịu vào đại học. Học thêm một năm nữa, kì thi năm sau ông đứng đầu. Ông tự cho rằng sức còn yếu, nên cần học lại thêm một năm nữa, đâu có muộn gì, bởi theo ông cần nhất là phải có thật tài hơn là hối hả trong công trình học vấn. Thật có khác với đầu óc tâm tưởng của phần đông chúng ta ngày nay, bao giờ cũng không muốn cướp thời gian và thành công mau lẹ”.

D. ĐẶC TRƯNG CỦA NGƯỜI CÓ HỌC LÀ GÌ?

Học là để cho đầu óc và tâm hồn càng ngày càng cao hơn, rộng hơn…có cao, có rộng thì mới tránh được cái nạn “thiên kiến”, “chấp nhất” của những đầu óc hẹp hòi. “Óc hẹp hòi”, theo Charles Baudoin, “là những đầu óc không thưởng thức nổi những gì mình không ưa thích”. Ông lại nói: “Từ sự không có văn hóa đến lòng thiên chấp, chỉ có 1 bước mà thôi”.

Người có văn hóa cao là người mà tâm hồn thật cao rộng, dung nạp được tất cả mọi ý kiến dị đồng, không có những thành kiến hay tư tưởng một chiều, bao giờ cũng nhìn thấy tất cả mọi mặt trái của sự đời. Bởi vậy, muốn có được một tâm hồn cao rộng ít ra phải có một nền học thức rộng đủ mọi mặt, kẻ nào tin tưởng một cách quả quyết rằng chỉ có mình nắm được chân lí tuyệt đối là kẻ không thể có lòng khoan dung rộng rãi.

Học rộng sẽ giúp ta đi từ “tuyệt đối luận” qua “tương đối luận”, biết vượt lên trên những lập trường eo hẹp hạn định của một hệ tư tưởng khác không hợp với lòng ưa thích của mình. Người học thức rộng là người biết thưởng thức tất cả mọi hình thức văn hóa bất luận đông tây kim cổ. Người có học, sẽ có đầu óc rộng mở, không hay phán xét, đánh giá người khác theo góc nhìn và vốn hiểu biết xưa nay (thường nhỏ nhoi) của mình. Họ ghét, họ giận…cả ngày người khác chỉ vì người khác không diễn tiến đúng theo ý họ”

(Trích đoạn trên nằm trong cuốn TÔI TỰ HỌC -THU GIANG NGUYỄN DUY CẦN)

FB: Cafe cùng Tony Buổi Sáng