Rạch ròi công tư, tiền đồ minh bạch
Năm 2004, Tony làm việc 6 tháng ở Hongkong, đi theo một ông chủ một tập đoàn đa ngành trị giá khoảng 500 triệu đô Mỹ để học việc, học nghề, học hệ tư tưởng và quan điểm để thực hiện bằng được ước mơ của mình. Mọi người gọi ông là Lão Hồng, 70 tuổi, gia đạo vợ con lẫn kinh doanh đều ngon lành rực rỡ. Tuổi già của lão Hồng khá thong dong, rảnh là đào tạo thế hệ trẻ, chỉ dẫn nên làm cái gì ở đâu để có thành tựu. Thời gian học với ông (thông qua công việc làm trực tiếp, tự quan sát, tự rút ra bài học chứ không ai ngồi dạy-học thụ động như mình nghĩ) là thời gian quý giá trong cuộc đời mình, khi trí não được khai thông. Có một bài học mà Tony nhớ mãi, xin chép lại gửi các bạn trẻ.
1. Con thầy, vợ bạn, gái cơ quan
Người xưa đúc kết, nên tránh “con thầy, vợ bạn” nếu có chí nam nhi. Thuở xưa, phải đến nhà thầy đồ trong làng học, những anh học trò vì đem lòng yêu con thầy mà không chú tâm. Chưa kể khi chia tay, thì nghỉ học luôn vì ngại. Sự nghiệp dang dở. Chỉ có 24h/ngày, não phải duy lý, tập trung, ý chí thì mới đạt được mục đích của việc đi học là đi tìm kiến thức, ngộ ra kiến thức, hiểu sự vật, sự đời. Những ông giáo sư yêu sinh viên, thì đều là do cả hai yếu đuối. Khi yêu học trò, ông sẽ đánh mất sự khách quan trong việc truyền dạy. Cô ấy làm bài tốt, cho điểm 10 thì ngại bị dị nghị. Cô ấy làm bài tệ, cho 1 thì cổ khóc, giận, đòi chia tay nghỉ học. Các học trò khác thì luôn không tin tưởng, cỡ nào cũng cho là ông ấy thiên vị, sẽ không nể phục nữa. Còn bạn bè chơi với nhau là nghĩa. Vợ bạn đẹp nhưng là hoa có chủ, chớ có động lòng. Vì nghĩa sẽ hem còn. Sau này, khi doanh nghiệp cơ quan ra đời nhiều, người ta thêm ba cái đại kỵ là:
“Con thầy, vợ bạn, gái cơ quan.
Chớ có dây vào sẽ tan hoang.
Sự nghiệp muôn đời không thành tựu.
Tâm mòn trí kiệt bởi lo toan”
Chỗ làm là chỗ để làm việc. Đầu óc phải rạch ròi, dứt khoát, mạnh mẽ, không nuông theo cảm xúc để hiệu quả công việc đạt tối ưu. Chỗ học là để học, chỗ chơi là để chơi. Đừng đem toán đại số vô karaoke ngồi giải, cũng đừng biến chốn quan trường, thương trường, chiến trường thành tình trường. Có tình cảm yêu đương vô đó, mọi thứ sẽ không còn đúng bản chất nữa. Khách hàng, nhà cung cấp,… quan hệ phải trả đúng vị trí của nó là quan hệ đối tác, partnership. Nhân viên, người cùng làm… là đồng nghiệp, là co-workers. Quản trị các mối quan hệ rất khó, ai có bộ não không nhập nhèm mới có sự nghiệp tốt đẹp.
Chủ hay quản lý, khi phát hiện nhân viên dưới quyền yêu nhau, họ sẽ tìm cách mời 1 trong 2 đi. Vì không mời thì khi chúng nó chia tay, 1 trong 2 cũng sẽ nghỉ việc. Love is blind, yêu là mù quáng, lúc đó ai cũng nói “sẽ cố gắng tách bạch, yêu để thăng hoa làm việc tốt hơn”. Nhưng sau này các bạn nhìn lại, sẽ hiểu. Chưa có ai cặp bồ nhau trong công sở mà làm việc tốt hơn hết. Vì có tình cảm, công việc sẽ có sự ưu tiên, ưu ái, hoặc ngại ngùng khó nói.
Hẻm lẽ trong cuộc họp, mình phê bình em nó gay gắt, tối nó giận, không cho hun, bắt hứa mai hem được phê bình em nữa nhoa. Chuyện tối qua cãi nhau, sáng lên cơ quan tiếp tục gầm gừ, nói câu nào nghe cũng ghét. Hoặc đang làm thì yêu quá yêu, hóc môn dâng cao, thì toàn tin nhắn chat qua skype khen quần khen áo, khen tóc đẹp, trưa đi ăn xong đi họp giao ban trong nhà nghỉ, chứ đầu óc đâu mà đấu trí với đối tác khách hàng. Chưa kể khi cặp nhau, các đồng nghiệp khác sẽ e ngại, cô lập, tẩy chay, vì sợ ghen. Hoặc công sở cơ quan luôn có xì xầm, thêu dệt, nói đùa trêu chọc, không còn tự nhiên. Gặp mặt nhau sáng, trưa, chiều, tối…thì sẽ ớn dần. Gặp mặt quá nhiều, va chạm trong công việc, va đập những cái tôi lớn…rồi đa số sẽ chia tay nhau bằng “Đơn xin thôi việc”.
Người khôn khéo nên từ chối các lời tỏ tình của đồng nghiệp vì “tớ với bạn là đồng nghiệp, quan hệ chúng ta là công việc”. Những người ở công sở mà tán tỉnh đồng nghiệp thì thế nào trong tương lai cũng sẽ “chứng nào tật nấy, ngựa quen đường cũ”. Vì họ thấy mình dễ thương, giỏi, sinh lòng yêu thương thì dễ gì không có đồng nghiệp mới dễ thương hơn, giỏi hơn mình. Nhiều anh đi làm hay thả thính, cô nào dễ dãi, ngây ngô thì cắn câu, quan niệm đàn ông con trai lỗ lã gì. Ấy xong, chàng đưa vô list thành tích khoe trên bàn nhậu, hôm sau, cả công ty sẽ biết nốt ruồi của cô ấy nằm ở đâu.
2. Đi làm, là đi đến chỗ đó để làm.
Những người chủ lớn, khi khai nghiệp, người vợ hoặc người chồng nếu giỏi, thì có thể giúp sức ban đầu, rất ngắn, 6 tháng 1 năm, xong rút. Công ty mà cả chồng cả vợ làm quản lý, kiểu chồng giám đốc vợ phó giám đốc hay kế toán trưởng, thì chỉ là công ty tầm tầm, không bao giờ lớn mạnh được vì không có nhân viên giỏi. Người giỏi không chấp nhận vô làm ở các công ty gia đình trị. Việc công ty mà “để chị về hỏi ý ảnh, anh về hỏi ý chị..” thì còn lâu mới chuyên nghiệp. Có bữa công ty không ai ký hợp đồng vì giám đốc và kế toán đều ở nhà làm đám giỗ. Báo cáo cuối năm, ngoài doanh số lợi nhuận, giám đốc còn thông báo tin vui là phó giám đốc có thai, đại hội cổ đông phải hoãn vì chủ tịch hội đồng quản trị đi đẻ.
Có một công ty du lịch lớn của một chú nọ khá giỏi, bà vợ tự dưng một ngày nằng nặc đòi vô làm, ông chồng sợ vợ quá nên cũng đành chịu. Bà vô làm kế toán, mà mắt cứ đảo qua đảo lại, thấy cô nào xinh xinh là tìm cớ chửi, sợ gần gũi chồng. Riết rồi nhân viên bỏ đi hết, còn lại 1 đám người vừa xấu vừa dở, chịu đựng bà ấy để kiếm lương mỗi tháng.
Gương doanh nhân tầm thế giới
Các bạn xem những doanh nhân tầm thế giới. Vợ Bill Gates chỉ làm từ thiện. Vợ Mark Zuckerberg làm y tế. Vợ chú tỷ phú A nuôi con ở Singapore, chồng toàn tâm toàn ý điều hành tập đoàn ngàn tỷ ở Việt Nam. Vợ chú tỷ phú B chỉ giữ một tỷ lệ nhỏ cổ phần trong tập đoàn, chưa bao giờ xuất hiện ở công ty hay công chúng. Vợ chồng có thể đứng tên trong HĐQT nhưng chớ tham gia điều hành chung nếu muốn công ty đột phá. Nếu vợ giỏi thì tách hẳn một lĩnh vực riêng mà làm. Ví dụ chồng chủ nhà băng, vợ chủ công ty du lịch mía đường hay vàng bạc đá quý. Có thể chồng làm chủ tịch, vợ làm CEO hoặc ngược lại, hoặc chung trong hội đồng quản trị nhưng không được điều hành chung, chỉ là cổ đông góp vốn. Vậy mới làm lớn được.
Nghe tới đoạn này của Lão Hồng, Tony ý kiến liền, nói ở VN, có công ty vợ chồng cùng điều hành chung mà làm ăn tốt lắm, “đồng vợ đồng chồng tát biển Đông cũng cạn”. Ổng nói:
“Giai đoạn tát nước thì được, lúc xây thành lớn thì sẽ đánh nhau, nhân viên sẽ bị rối giữa “lệnh ông, lệnh bà”. Tao làm từ năm 15 tuổi, năm nay 70, trải qua hàng trăm sự việc, nhìn thấy hàng nghìn trường hợp xung quanh. Mày sẽ thấy họ ra tòa ly hôn, phiên tòa không phải là dân sự là mà phiên tòa kinh tế, ở đó, 2 vợ chồng sẽ tranh nhau quyền điều hành doanh nghiệp. Đơn giản là rừng chỉ nên có 1 con hổ, ra quyết định kinh doanh, kinh nghiệm như tao đây mà luôn luôn ra quyết định sai tới 50%, có những lần làm mất cả trăm triệu đô vô một business mới, nếu vợ tao có mặt ở đây, chắc bà ấy nóng mặt mà không giữ được bình tĩnh mất. Vợ mà, business tốt thì vui vẻ, thấy mất tiền thì lo lắng rồi quan điểm quản trị khác biệt, cách làm khác biệt, không ai chịu nghe ai, rồi sẽ chia tay ầm ĩ. Bản lĩnh, nhận thức cỡ nào cũng vậy à. Nếu làm nhỏ thì OK, làm lớn không được”.
Ông nói điều này với Tony năm 2004.
3. Khi làm sếp, phải có tâm thế của người làm sếp để nhân viên đối tác nể phục.
Thấy công ty nào có mùi chim chuột, thấy sếp cặp thư ký, chân dài chân ngắn ra vô, ông chủ hay con cái toàn xì căng đan với hot girl thì chớ mua cổ phần hay làm ăn với họ. Vấn đề là thời gian quý báu, thương trường khốc liệt, họ có toàn tâm toàn ý cho công việc đâu. Thua lỗ và đóng cửa là điều tất yếu. Đi gặp bàn bạc công việc, mà thấy dắt bồ, dắt vợ, dắt thư ký hay có cái mùi cá nhân gì đó, thì cũng nên cẩn trọng. “Quân cơ bất khả lộ”, việc quân chỉ có người làm trực tiếp mới được phép biết, tuyệt đối không hé răng với người nào. Sống để dạ, chết mang theo, chuyện cơ mật chỉ mình biết, ai có tố chất vậy mới làm nên đại nghiệp.
Xưa trong chiến tranh giữa Tưởng và Mao, bên Mao kỷ luật, ai làm gì thì biết đó, vợ không biết ngày mai chồng có ra đi hay không, chỉ sáng sớm thấy dậy sớm thay đồ đi thì mới biết sáng đó ra trận. Còn bên Tưởng, kế hoạch họp xong về, mấy ông tướng đem kể cho vợ và tình nhân biết hết. Vợ đi làm đẹp, đi coi bói kể cho người ta nghe là “chồng tui mai đi đánh trận ở vùng Tứ Xuyên, mới nhập về lô vũ khí này”, rồi tình nhân và vợ quánh ghen, lên báo kể hết thâm cung bí sử của mấy ông tướng ra. Bí mật quân cơ lộ ra hết, rồi thua trận. Lão Hồng ví dụ vậy. Giờ trong thương trường cũng là chiến trường, ai làm mới được biết, không được hé răng chuyện làm ăn dù là vợ con bồ bịch của mình.
Người đàng hoàng tử tế, quan hệ nào họ rạch ròi quan hệ đó. Đồng nghiệp cần phải tôn trọng nhau, không được tán tỉnh mà biến thành tình nhân. Tài năng cỡ Bill Clinton mà còn ngã ngựa vì gái công sở, vì nàng thực tập sinh Monica nữa là người thường như các bạn. Đường đường tổng thống, Bill phải lên tivi điều trần về tình dục trong chỗ làm, rồi đứng trước máy nói dối thề thốt này nọ. Bà vợ Hilary cũng vạ lây, sau đi ứng cử, bị chất vấn suốt vụ này. Còn nàng Monica thì tội nghiệp hơn, tài giỏi lắm cô mới được vào làm thực tập sinh Nhà Trắng, xong thân bại danh liệt, phải qua London tìm việc vì ở Mỹ người ta tẩy chay, chế nhạo. Ở châu Á còn ác miệng hơn. Bất cứ ai có sự tự trọng và khôn ngoan cũng sẽ nói không với tình công sở.
4. Dont shit where you eat
Người Mỹ họ có câu “dont shit where you eat”, chỗ kiếm ăn không phải chỗ hẹn hò, chỗ ăn đừng có ị. Giới chủ người Hoa thì dạy con, muốn thành công trong sự nghiệp, không nhức đầu mệt mỏi, sống một đời viên mãn hạnh phúc, thì niệm chú 8 chữ: “tiền bạc phân minh, ái tình dứt khoát”. Bạn nào hay coi phim Hongkong sẽ nghe họ nói suốt.
2010
FB: Cafe cùng Tony Buổi Sáng
