Nhân Duyên Sanh hay Tự Nhiên Sanh?

– Kinh Na-Tiên Đàm Đạo

Vua hỏi:
– Bạch Ðại đức, trên thế gian này có vật nào bỗng dưng mà tự nhiên sanh ra không?

– Tâu Ðại vương, không có vật nào bỗng dưng mà tự nhiên sanh ra cả. Hết thảy đều phải có sở nhân.

Nhân đó, Na Tiên hỏi ngược lại nhà vua rằng:
– Cái cung điện mà nhà vua đang ngự đây, phải chăng là do tự nhiên sanh ra hay do tay người kiến tạo?

– Do tay người kiến tạo. Cây thì đốn trong rừng về để làm kèo cột, đất sét thì gánh ngoài đồng vào để xây tường v.v… Nhân công cả đàn ông lẫn đàn bà xúm lại, kẻ cưa người đẽo, kẻ đắp người tô, ai lo tròn việc ấy, mới kiến tạo xong tòa cung điện này.

– Cũng như thế đó, con người cũng do yếu tố hòa hợp lại mà thành. Mọi vật không thể bỗng không mà sanh ra được. Hết thảy đều có sở nhân, chứ không do tự nhiên mà có.

– Xin cho ví dụ.

– Ví như thợ gốm làm đồ gốm. Trước hết là lấy đất sét về, hòa với nước mà nhồi cho nhuyễn. Nhồi xong cho lên khuôn mà vo rồi chất vào lò mà hầm. Có như thế mới tạo thành chén bát chậu bồn đủ cỡ. Chứ đâu phải tự nhiên mà sanh ra! Chén bát chậu bồn ấy đều có sở nhân, đó là đất sét, nước, công thợ, củi, lửa v.v… Trên thế gian này không có vật nào do tự nhiên sanh ra.

– Xin cho ví dụ khác.

– Ví như nhạc công khảy đàn. Nếu không có dây, phiếm, và tay người khảy v.v… thì khiến phát ra âm thanh trầm bổng nhặt khoan được không?

– Thưa không.

– Bây giờ, nếu với một cây đầy đủ dây phiếm và có nhạc công ngồi khảy thì có phát tiếng được không?

– Thưa được.

– Con người và vạn vật trong thế gian này cũng như thế đó. Không thể bỗng dưng mà có sinh ra. Hết thảy đều phải có sở nhân.
Na Tiên lại hỏi trở lui nhà vua rằng:

– Nếu muốn cưa cây lấy lửa không có hai thanh gỗ, lại cũng chẳng có bùi nhùi, thì có tạo ra lửa được không?

– Thưa không.

– Lại ví như nếu có kính thủy tinh và có ánh sáng mặt trời đương nóng, lại thêm có người chịu khó ngồi cầm kính mà thâu sức nóng ấy cho chiếu xuống đống cỏ khô hay rơm khô thì có tạo ra được lửa không?

– Thưa được.

– Lại ví như không có gương, không có ánh sáng, không có người đứng soi thì có hình người lộ ra trong gương không?

– Thưa không. Phải có gương, có ánh sáng, có người đứng soi thì mới có hình người lộ ra trong gương.

– Con người và vạn vật ở trong thế gian cũng như thế đó. Không một vật nào bỗng dưng sanh ra. Hết thảy đều phải có sở nhân. Các sở nhân ấy kết hợp lại với nhau, tạo thành sự sự vật vât ngàn sai muôn khác. Ðó là nhân duyên sanh vậy. Không thể nào có tự nhiên sanh.

– Hay thay! Hay thay!

Kinh Na-Tiên Đàm Đạo –

Ai cũng có thể thực hành để an lạc và hạnh phúc giữa đời thường.