Thế nào là "Thiền định" theo lời Phật dạy?

Thế nào là “thiền định” theo lời Phật dạy?

– Một người giữ giới tốt sẽ giúp tâm được an lạc và thanh tịnh. Nhờ tâm được an lạc và thanh tịnh, nên có thể dễ dàng chứng đạt các tầng thiền hơn.

– Có 9 tầng thiền chính

đó là 8 tầng thiền hiệp thế và 1 tầng thiền siêu thế:
1. Sơ thiền
2. Nhị thiền
3. Tam thiền
4. Tứ thiền
5. Không vô biên xứ định
6. Thức vô biên xứ định
7. Vô sở hữu xứ định
8. Phi tưởng phi phi tưởng định
9. Diệt thọ tưởng định (siêu thế)

– Có 40 đề mục thiền định

mà nhờ các đề mục này ta có thể thực hành theo chúng để tu tập định:

1. Mười đề mục hoàn tịnh (kasina):

đất, nước, lửa, gió, xanh, vàng, đỏ, trắng, ánh sáng, hư không.

2. Mười đề mục bất tịnh (asubha): là 10 loại xác chết

• Xác chết trương sình
• Xác chết tái xám
• Xác chết đang thối nát
• Xác chết bị đứt lìa
• Xác chết bị ăn dở
• Xác chết bị vung vãi
• Xác chết bị băm nát
• Xác chết ướt đẫm máu
• Xác chết bị nhiễm dòi
• Xác chết chỉ còn bộ xương

3. Mười đề mục tùy niệm

• Niệm ân đức Phật
• Niệm ân đức Pháp
• Niệm ân đức Tăng
• Niệm giới trong sạch
• Niệm an lạc Niết Bàn
• Niệm sự chết
• Niệm bố thí
• Niệm chư thiên
• Niệm thân hành (32 thân phần)
• Niệm hơi thở

4. Bốn đề mục tứ vô lượng tâm: từ, bi, hỷ, xả.

5. Bốn đề mục vô sắc:

không vô biên xứ, thức vô biên xứ, vô sở hữu xứ, phi tưởng phi phi tưởng xứ.

6. Một đề mục quán tưởng vật thực bất tịnh

7. Một đề mục quán tứ đại

– Có 6 loại cơ tánh

mà mỗi loại cơ tánh sẽ thích hợp với các đề mục khác nhau. Nếu người nào có cơ tánh nào, thì nên thực hành đề mục phù hợp với cơ tánh đó.

1. Người có cơ tánh tham: thích hợp hành 10 đề mục bất tịnh, đề mục niệm thân hành
2. Cơ tánh sân: 4 tứ vô lượng tâm, 4 đề mục hoàn tịnh kasina màu, xanh, vàng, đỏ, trắng.
3. Cơ tánh si (phóng dật, trạo hối, hôn trầm thụy miên): niệm hơi thở
4. Cơ tánh tầm: niệm hơi thở
5. Cơ tánh tín: niệm ân đức Phật, Pháp, Tăng, niệm Giới, niệm Thí, niệm Thiên
6. Cơ tánh giác: Niệm sự chết, niệm an lạc, quán tưởng vật thực bất tịnh và phân tích tứ đại.
7. Các đề mục còn lại phù hợp với mọi cơ tánh: 6 kasina đất nước lửa gió, hư không, ánh sáng, 4 đề mục vô sắc.

Sau đây là lời giảng dạy của Đức Phật giảng về thiền định:

“67. Vị ấy, với giới uẩn cao quý này, với sự hộ trì các căn cao quý này, với chánh niệm tỉnh giác cao quý này, với hạnh biết đủ cao quý này, lựa một chỗ thanh vắng, tịch mịch, như rừng, gốc cây, khe núi, hang đá, bãi tha ma, lùm cây, ngoài trời, đống rơm. Sau khi đi khất thực về và ăn xong, vị ấy ngồi kiết già, lưng thẳng tại chỗ nói trên, và an trú chánh niệm trước mặt.

68. Vị ấy từ bỏ tham ái ở đời, sống với tâm thoát ly tham ái, gột rửa tâm hết tham ái.
Từ bỏ sân hận, vị ấy sống với tâm không sân hận, lòng từ mẫn thương xót tất cả chúng hữu tình, gột rửa tâm hết sân hận.
Từ bỏ hôn trầm, thụy miên, vị ấy sống thoát ly hôn trầm và thụy miên; với tâm tưởng hướng về ánh sáng, chánh niệm tỉnh giác, gột rửa tâm hết hôn trầm, thụy miên.
Từ bỏ trạo cử hối tiếc, vị ấy sống không trạo cử, nội tâm trầm lặng, gột rửa tâm hết trạo cử, hối tiếc.
Từ bỏ nghi ngờ, vị ấy sống thoát khỏi nghi ngờ, không phân vân lưỡng lự, gột rửa tâm hết nghi ngờ đối với thiện pháp.

SƠ THIỀN

75. Khi quán tự thân đã xả ly năm triền cái ấy, hân hoan sanh; do hân hoan nên hỷ sanh; do tâm hoan hỷ, thân được khinh an; do thân khinh an, lạc thọ sanh; do lạc thọ, tâm được định tĩnh. Tỷ-kheo ly dục, ly ác pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, với tầm, với tứ. Tỷ-kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn, tràn đầy thân mình với hỷ lạc do ly dục sanh, không một chỗ nào trên toàn thân không được hỷ lạc do ly dục sanh ấy thấm nhuần.

76. Này Ðại vương, như một người hầu tắm lão luyện hay đệ tử người hầu tắm. Sau khi rắc bột tắm trong thau bằng đồng, liền nhồi bột ấy với nước, cục bột tắm ấy được thấm nhuần nước ướt, nhào trộn với nước ướt, thấm ướt cả trong lẫn ngoài với nước, nhưng không chảy thành giọt. Cũng vậy, này Ðại vương, Tỷ-kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn, tràn đầy thân hình với hỷ lạc do ly dục sanh, không một chỗ nào trên toàn thân không được hỷ lạc do ly dục sanh ấy thấm nhuần.

NHỊ THIỀN

77. Lại nữa, này Ðại vương, Tỷ-kheo ấy diệt tầm và tứ, chứng và trú thiền thứ hai, một trạng thái hỷ lạc do định sanh, không tầm không tứ, nội tĩnh nhất tâm Tỷ-kheo ấy thấm nhuần, tẩm ướt làm cho sung mãn, tràn đầy thân mình với hỷ lạc do định sanh, không một chỗ nào trên toàn thân không được hỷ lạc do định sanh ấy thấm nhuần.

78. Này Ðại vương, ví như một hồ nước, nước tự trong dâng lên, phương Ðông không có lỗ nước chảy ra, phương Tây không có lỗ nước chảy ra, phương Bắc không có lỗ nước chảy ra, phương Nam không có lỗ nước chảy ra, và thỉnh thoảng trời lại mưa lớn. Suối nước mát từ hồ nước ấy phun ra thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn tràn đầy hồ nước ấy, với nước mát lạnh, không một chỗ nào của hồ nước ấy không được nước mát lạnh thấm nhuần. Cũng vậy, này Ðại vương, Tỷ-kheo thấm nhuần tẩm ướt, làm cho sung mãn tràn đầy thân mình với hỷ lạc do định sanh, không một chỗ nào trên toàn thân, không được hỷ lạc do định sanh ấy thấm nhuần.

TAM THIỀN

79. Lại nữa, này Ðại vương, Tỷ-kheo ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm sự lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là “Xả niệm lạc trú”, chứng và an trú thiền thứ ba. Tỷ-kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn tràn đầy thân mình với lạc thọ không có hỷ ấy, không một chỗ nào trên toàn thân, không được lạc thọ không có hỷ ấy thấm nhuần.

80. Này Ðại vương, ví như trong hồ sen xanh, hồ sen hồng, hồ sen trắng, có những sen xanh, sen hồng hay sen trắng. Những bông sen ấy sanh trong nước, lớn lên trong nước, không vượt khỏi nước, nuôi sống dưới nước, từ đầu ngọn cho đến gốc rễ đều thấm nhuần tẩm ướt, đầy tràn thấu suốt bởi nước mát lạnh ấy, không một chỗ nào của toàn thể sen xanh, sen hồng hay sen trắng không được nước mát lạnh ấy thấm nhuần. Cũng vậy, này Ðại vương Tỷ-kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn, tràn đầy thân mình với lạc thọ không có hỷ ấy, không một chỗ nào trên toàn thân không được lạc thọ không có hỷ ấy thấm nhuần

TỨ THIỀN

81. Lại nữa, này Ðại vương, Tỷ-kheo, xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú vào thiền thứ tư, không khổ, không lạc, xả niệm thanh tịnh. Tỷ-kheo ấy thấm nhuần toàn thân mình với tâm thuần tịnh trong sáng, không một chỗ nào trên toàn thân không được tâm thuần tịnh trong sáng ấy thấm nhuần.

82. Này Ðại vương, ví như một người ngồi, dùng tấm vải trắng trùm đầu, không một chỗ nào trên toàn thân không được vải trắng ấy che thấu. Cũng vậy, này Ðại vương, Tỷ-kheo thấm nhuần toàn thân mình với tâm thuần tịnh, trong sáng, không một chỗ nào trên toàn thân không được tâm thuần tịnh trong sáng ấy thấm nhuần.

KHÔNG VÔ BIÊN XỨ ĐỊNH

Vượt khỏi hoàn toàn sắc tưởng, diệt trừ các tưởng hữu đối, không suy tư đến những tưởng khác biệt, với suy tư “Hư không là vô biên” chứng và trú Không vô biên xứ.

THỨC VÔ BIÊN XỨ ĐỊNH

Vượt khỏi hoàn toàn Hư không vô biên xứ, với suy tư “Thức là vô biên” chứng và trú Thức vô biên xứ.

VÔ SỞ HỮU XỨ ĐỊNH

Vượt khỏi hoàn toàn Thức vô biên xứ, với suy tư “không có vật gì” chứng và trú Vô sở hữu xứ.

PHI TƯỞNG PHI PHI TƯỞNG XỨ

Vượt khỏi hoàn toàn Vô sở hữu xứ, chứng và trú Phi tưởng phi phi tưởng xứ.

DIỆT THỌ TƯỞNG ĐỊNH

Lại nữa, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo vượt lên mọi Phi tưởng phi phi tưởng xứ, chứng và trú Diệt thọ tưởng định, sau khi thấy (mọi vật) với trí tuệ, các lậu hoặc được diệt trừ.
Này các Tỷ-kheo, như vậy gọi là Tỷ-kheo làm Ác ma mù mắt, đoạn tuyệt mắt của Ác ma, không còn dấu tích, khiến Ác ma không thấy đường đi lối về. Vị ấy đã vượt khỏi tham trước ở đời.

Trích kinh Sa Môn Quả và kinh Đại Duyên, thuộc Trường Kinh Bộ, Tam Tạng Kinh Điển Nikaya.

Nguyện cho vạn vật được thái bình,
Mong cho tất cả sớm thoát khỏi mọi khổ đau