Thiền trong đời sống hàng ngày

Nhiều người cho rằng “tu” là một cái gì đó tách khỏi đời thường, chỉ dành cho những vị thầy trên chùa hay những người đã từ bỏ những hoạt động thế gian để sống một cuộc sống khác người. Không ít người nghĩ rằng tu tập khi có vợ con và lu bù công việc thì kém hiệu quả hơn là khi đã bỏ được các “gánh nặng” này…

Trong những năm qua những người như vậy Trong Suốt gặp rất nhiều. Hầu hết họ đều thuộc lòng câu “Thứ nhất là tu tại gia, thứ nhì tại chợ, thứ ba tại chùa” nhưng số người thực sự tin chắc vào câu này thì rất hiếm, nhiều người mong chờ sẽ đến ngày họ già hơn, tích lũy được nhiều tài sản hơn, trả được nợ đời với gia đình… để có thể buông bớt những lo toan của “đời sống tầm thường” mà tu tập! Ngay trong số những người đang tu tại gia, số người biết cân bằng giữa cuộc sống và tu hành có kết quả cũng rất ít.

Nếu nghĩ rằng trong đời không có đủ điều kiện để tu tập thì bạn đang có một nhầm lẫn lớn! Bạn hoàn toàn có thể có một cuộc sống với công việc, gia đình, trách nhiệm… và đạt kết quả trên con đường tu tập, để đem lại hạnh phúc và giác ngộ cho những người xung quanh. Lịch sử Việt Nam và thế giới đã có nhiều người làm được như vậy, bạn cũng chẳng là ngoại lệ! Người tu tập cũng giống một bông hoa sen, mọc lên từ bùn nhưng lại tỏa hương thơm và màu sắc phong phú làm đẹp cho nơi nó mọc lên. Trong Suốt xin viết bài này tặng những người bạn yêu quý đang đi trên con đường tới hạnh phúc và giác ngộ ngay giữa đời thường.

Thiền trong đời sống hàng ngày không phải là việc dành một hay vài tiếng ngồi khoanh chân và im lặng, nó là toàn thể cách mà bạn suy nghĩ, cảm xúc và cảm nhận. Trái với việc cho rằng phải đi đâu đó yên tĩnh, ít ràng buộc để tốt hơn cho thiền, một thiền giả khéo léo sẽ biến mọi sự giao tiếp và công việc hàng ngày, kể cả những khó khăn hay đau khổ, thành những người bạn giúp cho họ tiến bộ hơn. Với những người như vậy, câu nói “Thứ nhất là tu tại gia, thứ nhì tại chợ thứ ba tại chùa” trở nên hoàn toàn thực tế chứ không hề có gì mơ hồ, họ trực tiếp cảm nhận được điều đó.

Thiền trong đời thường có thể chia thành hai phần:

– Phần thứ nhất là học tập để có suy nghĩ đúng đắn và rèn luyện để có phản ứng phù hợp trước các tình huống và vấn đề trong cuộc sống. Điều này gắn liền với khả năng học hỏi, ghi nhớ, phân tích, suy luận… và kỹ năng áp dụng những điều mình học vào hoạt động đời thường của người tu tập.

– Phần thứ hai đơn giản là sống trong trạng thái Trong suốt. Tạm gọi là Trong suốt vì ở đó mọi điều diễn ra trong và ngoài bạn được kinh nghiệm một cách trực tiếp, ngay khi nó xảy ra và đúng như nó đang là mà không qua tấm kính đủ màu của tư duy và lý luận. Điều này gắn liền với khả năng sống trong chánh niệm và tỉnh giác của người tu.

Tất cả những gì thuộc về nghe và ghi nhớ, phân tích và lý luận, bao gồm toàn bộ kinh Phật, lời Chúa, sách của các bậc thánh nhân… phải dùng lý trí để tìm hiểu ý nghĩa và qua đó điều chỉnh cách suy nghĩ và ứng xử thì thuộc về Cách thứ nhất.

Còn sống trong trạng thái yên tĩnh, sáng tỏ và cảm nhận những ý nghĩa này một cách sống động, trực tiếp thông qua các kinh nghiệm sống hàng ngày, NGAY khi các kinh nghiệm đó xảy ra mà không cần thông qua lý luận, là Cách thứ hai.

Hãy lấy ví dụ như việc ăn xoài. Rèn luyện tâm trí thì giống như bạn có thể nghe miêu tả về quả xoài, về nguồn gốc, xuất xứ, địa điểm trồng, ngày chín cây, vị ngọt ngào… của nó. Với khả năng ghi nhớ, phân tích và kinh nghiệm sống của mình, những điều này giúp bạn hình dung được thế nào là một trái xoài, màu sắc, hình dáng, có thể tìm nó ở đâu, vào khi nào và khởi hành đi đúng hướng để tìm nó… Nhưng dù nghe nhiều và thông minh đến mấy bạn cũng chưa no bụng và cũng chưa thực sự biết quả xoài là gì.

Còn sống trực tiếp mà không qua tâm trí thì giống như bạn đã dựa trên những chỉ dẫn này và đi đến nơi, cắn vào một trái xoài cụ thể để cảm nhận được vị ngọt trên đầu lưỡi, bạn cảm nhận trái xoài trực tiếp, đúng như nó là, chẳng còn cần phân tích và lý luận!

Cả hai đều quan trọng, học hỏi và phân tích giúp bạn có khái niệm và biết cách đúng đắn để đi đến với trái xoài. Nhưng chỉ cắn nó bạn mới thực sự cảm nhận được thế nào là một trái xoài một cách trực tiếp. Bạn trở nên hoàn toàn khác với những người chưa từng ăn xoài, họ không thực sự biết vị ngọt một trái xoài và không chắc chắn lắm về những gì họ biết về nó.

Hai phương pháp tập mới nghe như trái ngược nhưng trên thực tế là hai mặt của cùng một kinh nghiệm sống của bạn. Giống như một viên kim cương thì trong suốt, nhưng khi nhìn từ ngoài vào bạn lại thấy nó phản chiếu vô vàn màu sắc. Trong Suốt và Lấp lánh là hai mặt của cùng một viên kim cương. Không thể chọn một cái mà phủ nhận sự tồn tại của cái kia.

Chia ra như vậy nhưng không thể tập chỉ một trong hai phần, vì hai phần này bổ sung và hỗ trợ cho nhau. Giống như hai cánh của một con chim, thiếu một cái thì không thể nào bay.

Nhiều người thường chỉ tập phần một mà không tập phần hai, và vì thế họ có thể rất giỏi lý luận nhưng không hiểu rốt ráo cái họ lý luận, khi ứng dụng sẽ sai lệch. Dù nói nhiều về hạnh phúc họ cũng không cảm nhận được hạnh phúc thực sự. Người chỉ tập phần hai mà không tập phần một lại thiếu những chỉ dẫn cần thiết để phát sinh trí tuệ, vì thế cái họ có được chỉ là một trạng thái tỉnh giác thụ động, không sâu sắc, và do đó họ cũng không thể ứng dụng gì vào cuộc sống để đem lại hạnh phúc cho họ và cho người khác.

Rèn luyện tâm làm bạn có cái nhìn đúng đắn, thay đổi cách suy nghĩ và hành xử của mình thông qua những công việc và mối quan hệ bạn gặp hàng ngày. Tiến bộ trong thực hành giúp bạn có suy nghĩ hành động đúng khi đối diện với được mất, đúng sai, hơn kém, khen chê… trong cuộc đời. Đau khổ sẽ giảm dần, niềm vui sẽ tăng lên. Học hỏi và suy ngẫm giúp bạn có được hiểu biết về sự thật, có cách nhận thức và tư duy đúng đắn, và đem lại hạnh phúc cho mình và những người xung quanh.

Còn sống trong chánh niệm và tỉnh giác giúp bạn cảm nhận sự thật đang phô bày phong phú và trực tiếp qua bất cứ kinh nghiệm sống nào, và qua đó có những hiểu biết trực tiếp về sự thật bằng kinh nghiệm của mình. Tiến bộ trong thực hành này, hạnh phúc không điều kiện sẽ xuất hiện với bạn, sự sáng tạo tuyệt vời không khuôn mẫu cũng sẽ xuất hiện trong bạn. Từ trạng thái đó hành động của bạn tự do, tự tại, phù hợp với hoàn cảnh và có thể giúp những người xung quanh hạnh phúc một cách sâu sắc và rốt ráo.

Trau dồi cả hai điều này thông qua những công việc trong cuộc sống của bạn, đó chính là thiền trong đời sống hàng ngày.

Trong những bài tiếp theo Trong Suốt sẽ viết cụ thể về các phương pháp thiền trong đời sống.