Tu hành có phải để hiền lành hơn? – TS
Bác Quang: Dạ thưa Thầy, vài năm nay tôi liên tục phải hỗ trợ cho các cháu làm nội thất nhà. Mình bỏ tiền ra và nhà thầu – làm cho mình để lấy tiền, thì rất dễ có chuyện, nếu như mình không biết thì người ta sẽ qua mặt mình về giá cả, người ta tính rất cao. Nhưng ngược lại nếu mình biết, mà mình xử lí có lý có tình, hài hòa thì sẽ đỡ được.
Nếu mình lơ là, mình quá lương thiện, quá tốt, là người tu tập, mình dành cho người ta thì đương nhiên là người ta sẽ được lời rất nhiều, và mình lại thiệt rất nhiều. Nếu như khả năng của mình rất có hạn thì cái thiệt nó làm cho mình cứ áy náy.
Thầy Trong Suốt: Mình thuê người ta làm, người ta có thể ăn bớt hoặc là tính đắt của mình. Bây giờ mình đối diện thế nào với những người ăn bớt, đúng chưa? Và cái này nó có ảnh hưởng đến tu hành gì không?
Chuyện bình thường thôi, mình cứ sống như bình thường. Vì tu hành không phải là mình trở thành một người hiền lành hơn, không phải, mình dữ hơn cũng được. Ở đây có ai tu hành xong dữ hơn không, giơ tay xem nào? (Một số bạn giơ tay) Đấy thấy chưa? Như vậy tu hành là dữ hơn. Mọi người rất hay hiểu lầm rằng nhà Phật tu hành nghĩa là hiền đi, nhầm to! Do Việt Nam mình tiếp xúc với văn hóa Trung Quốc nên là tranh, tượng Phật là ai cũng ngồi xếp bằng, mắt nhìn xuống, đúng không? Nên cứ nghĩ rằng là nhà Phật là hiền, nhưng không phải.
Nếu mình đọc kinh Phật, mình xem những cái tranh ảnh của Mật Tông, sẽ thấy Phật rất là dữ. Bất Động Minh Vương mắt trợn ngược lên, một tay cầm kiếm, một tay cầm dây trói. Các vị Phật phẫn nộ có rất nhiều luôn. Trong một Mạn đà la (Mandala) 100 vị Phật có đến 52 bậc là phẫn nộ, chỉ có 48 vị hiền minh thôi. Nghĩa là số Phật phẫn nộ nhiều hơn số vị Phật hiền minh luôn. Như vậy nhà Phật không có nghĩa là hiền, không phải. Thậm chí trong kinh có viết rằng với những chúng sinh cang cường, khó bảo, xấu ác, thì sẵn sàng có những vị Phật phẫn nộ hiện ra đánh và giết, chứ không phải chỉ có khuyên đâu. Chúng sinh dễ bảo thì khuyên can dạy dỗ, khó bảo thì thậm chí có người bị trừng phạt, đánh và giết.
Như vậy nhà Phật không có khái niệm là phải hiền. Nên là mình phải nhìn người thôi. Người cần dữ thì mình sẽ dữ, người cần dữ thì phải dọa đúng không? “Mày mà ăn cắp một tí của ông thì công an đến là chắc” – dọa mà – “Đây này, camera nhìn đây này, lắp xung quanh đây này”. Đấy, với người dữ mình phải dữ. Vì suy cho cùng, vì mình dữ thì họ mới không làm điều xấu. Họ không làm điều xấu thì tốt cho họ đầu tiên, chứ không phải tốt cho mình. Họ bớt gây một nhân xấu trong cuộc đời họ, thì là tốt cho họ đầu tiên.
Như vậy mình nên có thái độ gì? À, mình tu hành không phải để hiền hơn, mình tu để trí tuệ hơn. Để trí tuệ hơn nghĩa là gì?
Hoàn cảnh cần phải làm điều gì, mình sẽ làm điều đấy. Trí tuệ mách bảo mình làm điều gì, mình sẽ làm điều đấy. Nếu trí tuệ mách bảo rằng phải cứng rắn, phải dọa nạt người này thì họ mới không gây ra điều xấu, mình sẵn sàng cứng rắn và dọa nạt để họ không gây ra điều xấu. Vì cuối cùng động cơ của mình không phải là động cơ xấu mà là động cơ tốt.
Động cơ mình tốt thì tùy hoàn cảnh. Người xấu thì mình mạnh tay, người tốt thì mình nhẹ tay. Người ăn cắp ăn trộm nhiều thì kiểm soát chặt, người tính giá cao thì phải căn ke, còn người mà đã tính giá thấp thì có khi mình phải hào phóng hơn. Hoàn cảnh đến cần gì thì làm đấy. Có những người họ rất là nể mình, họ tính quá thấp thì thậm chí mình phải tăng giá lên cho họ. Nhưng có người lúc nào cũng muốn ăn trộm của mình thì phải ke giá.
Cuộc sống thì rất phong phú nhưng nguyên tắc là gì?
Thứ nhất, đừng hiểu lầm Đạo Phật là hiền lành. Đạo Phật là của trí tuệ. Trí tuệ mách bảo rằng cần mạnh mẽ thì mạnh mẽ, cần hiền lành thì hiền lành. Với người cần hiền, mình sẽ hiền; với người cần dữ, mình sẽ dữ. Giống như Bồ Tát đi cứu chúng sinh, vô vàn phương tiện, có những phương tiện rất mạnh mẽ và có những phương tiện rất hiền minh. Cần hiền minh thì hiền minh, cần phẫn nộ thì phẫn nộ. Như vậy Bồ Tát mới cứu được nhiều chúng sinh nhất.
Mình cũng thế thôi, mình chưa thành Bồ Tát, ít nhất là mình tìm cách có trí tuệ, ít nhất là mình học cách để hành xử không bị ngăn ngại. Hoàn toàn có thể học được và làm được. Nó không những không mâu thuẫn gì với tu hành, mà hỗ trợ tu hành luôn.
Ví dụ mình là người rất hiền, tức là mình ngại nói ra những câu: “Em mà làm quá tay là chị sẽ báo công an”. Mình tưởng rằng không nói câu đấy là điều tốt, không phải. Với người mà cần dọa mình không dọa, mình đã làm hai điều sai.
- Một là mình tạo điều kiện cho họ làm sai;
- hai là mình không vượt qua nổi cái Tôi hiền lành của chính mình để nói một lời đanh thép.
Như vậy là ngoài cũng sai, mà trong cũng sai. Ngoài thì mình tạo điều kiện để người ta ăn trộm ăn cắp, trong thì mình không vượt qua được cái Tôi của mình, không dám nói những lời đanh thép mà thích giữ một cái Tôi hiền lành, nhu mì, tử tế. Đấy là cái Tôi của người hiền lành.
Đừng nghĩ rằng người hiền lành không có cái Tôi, người hiền lành có cái Tôi của người hiền lành: “Chứng tỏ tôi là hiền lành, chứng tỏ tôi là người tốt”. Người hiền lành cũng đầy cái Tôi như thường, chứ không phải là người dữ thì mới có cái Tôi đâu! Người tốt thì có cái Tôi của người tốt. Người tốt có cái Tôi là: “Tôi phải là người tốt trước mặt người khác”.
Hoàn cảnh thế nào thì làm thế mới thực sự là người tốt, còn nếu không chỉ là một cái Tôi tốt chứ không phải là một người có trí tuệ.
Cái Tôi tốt rất là nguy hiểm! Cái Tôi xấu nó còn muốn sửa, còn cái Tôi đã tốt rồi nó chẳng muốn sửa gì nữa. Nó nghĩ là nó luôn tử tế, đúng thì: “Tại sao phải sửa?”, nên là không bao giờ tu được. Khi không muốn sửa thì tu thế nào được?
Nên đừng giữ cái Tôi của người tốt, hãy là người trí tuệ.
- Trí tuệ bảo “Hãy tỏ ra giận dữ!” – thì giận dữ,
- trí tuệ bảo “Hãy tỏ ra hiền minh!” – thì hiền minh,
- trí tuệ bảo “Hãy tỏ ra hào phóng!” – thì hào phóng,
- trí tuệ bảo “Hãy tỏ ra hà tiện!” – thì tỏ ra hà tiện.
Đấy mới là thực sự, đừng giữ cái tôi nào hết,
- đừng giữ cái Tôi hiền minh,
- đừng giữ cái Tôi tử tế,
- đừng giữ cái Tôi hiền lành.
Vào đời làm được như vậy thì chính là tu rồi còn gì nữa. Mọi người đồng ý không? Đấy, ở đây có ai có cái Tôi hiền lành thì phải nhớ. (Thầy cười) Ở đây chắc là nhiều người có cái Tôi hiền lành lắm đây, vì trông mặt rất hiền. Đấy, hiền lành cũng chưa phải là tốt, hiền lành với cái Tôi hiền lành chưa phải là tốt. Câu hỏi của bác Quang rất hay.
Hỏi đáp thực hành tâm linh – Trong Suốt (12/2017 – TP HCM)
