Ngày Tết Đoan Ngọ mùng 5/5
Hằng năm, cứ đến mồng 5 tháng 5 (âm lịch) người Việt lại tổ chức Tết Đoan Ngọ. Tết Đoan Ngọ còn gọi là Tết Đoan dương. Đoan Ngọ là bắt đầu giữa trưa (Đoan: mở đầu, Ngọ: giữa trưa) còn “dương” là mặt trời, là khí dương, Đoan dương có nghĩa là bắt đầu lúc khí dương đang thịnh.
Không chỉ riêng ở Việt Nam hay Trung Quốc, ở nhiều nước châu Á cũng có Tết Đoan Ngọ. Vì vậy Tết Đoan Ngọ thực chất là một phong tục lễ Tết Á Đông gắn liền với quan niệm về sự tuần hoàn của thời tiết trong năm.
Nguồn gốc – Ý nghĩa
Tết Đoan Ngọ xuất phát từ điển tích trong dân gian. Điển tích này có nhiều dị bản khác nhau. Theo đó, một năm nông dân đang ăn mừng vì được mùa thì sâu bọ kéo đến, ăn mất cây trái, thực phẩm đã thu hoạch.
Dân làng đau đầu không biết làm cách nào để có thể giải được nạn sâu bọ này, bỗng nhiên có một ông lão từ xa đi tới tự xưng là Đôi Truân. Ông chỉ cách cho dân chúng mỗi nhà lập một đàn cúng đơn giản gồm có bánh gio, trái cây.
Nhân dân làm theo, chỉ một lúc sau đó, sâu bọ bay đi. Lão ông còn bảo thêm: “Sâu bọ hằng năm vào ngày này rất hung hăng, mỗi năm vào đúng ngày này cứ làm theo những gì ta đã dặn sẽ trị được chúng”. Dân chúng biết ơn định cảm tạ nhưng ông lão đã đi đâu mất.
Để tưởng nhớ sự việc trên, dân chúng đặt cho ngày này là ngày ‘Tết diệt sâu bọ’, có người gọi là ‘Tết Đoan Ngọ’, vì giờ cúng thường vào giữa giờ Ngọ.
Theo quan niệm cổ truyền, có thể giết sâu bọ bằng cách ăn thức ăn, hoa quả, rượu nếp vào ngày 5/5. Cách trừ sâu bọ trong người như sau: mọi người sáng ngủ dậy không được đặt chân xuống đất phải súc miệng 3 lần cho sạch sâu bọ, tiếp đó ăn một quả trứng vịt luộc. Rồi bước chân ra khỏi giường ăn một bát rượu nếp cho sâu bọ say, tiếp đó ăn trái cây cho sâu bọ chết.
Giết sâu bọ, đeo bùa ngũ sắc, mặc áo dấu, xâu lỗ tai cho bé gái, nhuộm móng tay móng chân, đổ bệnh cho cây, khảo cây, đi sêu… là những phong tục riêng của Tết Đoan Ngọ xưa, khiến nó được coi là ‘Tết kì lạ nhất của người Việt’ mà người Pháp cách đây gần 2 thế kỉ đã phải thốt lên như vậy.
Sách Đồng Khánh địa dư chí chép: “Tết Đoan Ngọ chuẩn bị đầy đủ rượu và hoa quả lễ tổ tiên từ sáng sớm. Mọi người đều uống rượu, ăn hoa quả, gọi là giết sâu bọ. Hôm ấy, người ta hái các loại thuốc cất giữ để sử dụng, hái lá ngải tùy theo năm mà bó thành hình con vật tượng trưng của năm đó…”.
Tết Đoan Ngọ 2021 là ngày nào?
Tết Đoan Ngọ rơi vào ngày mùng 5/5 âm lịch hàng năm. Như vậy năm 2021, Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày Thứ 2, ngày 14/6 (dương lịch).
Mâm cỗ cúng Tết Đoan Ngọ cần chuẩn bị những gì?
Vào dịp Tết Đoan Ngọ, người Việt thường làm mâm cơm để cúng tổ tiên và cầu mong một mùa làm ăn mới thuận hòa, may mắn.
Mâm cỗ cúng Tết Đoan Ngọ gồm:
- – Hương, hoa, vàng mã
- – Nước, rượu nếp
- – Các loại hoa quả
- – Bánh tro, bánh ú, cơm rượu nếp
- – Xôi, chè
Theo truyền thống của từng miền, vào ngày này, ngoài hoa quả, những món ăn cũng khác nhau. Tại Hà Nội và một số vùng của miền Bắc, rượu nếp, đặc biệt là rượu nếp cẩm là món phổ biến. Ở miền Trung, món không thể thiếu trên mâm cơm cúng là bánh ú tro. Nhà nào cũng mua từ ba, bốn chục bánh trở lên để cúng gia tiên và sau đó cả gia đình cùng nhau thưởng thức.
Theo truyền thống của người Nam bộ, thịt vịt là một thứ không thể thiếu cho ngày lễ này trong mâm cỗ diệt sâu bọ. Tùy theo quan niệm của từng vùng, gia chủ có thể lựa chọn các món sản vật dâng cúng ông bà, tổ tiên ngày Tết Đoan Ngọ khác nhau. Tuy nhiên phải đảm bảo đủ các lễ vật chính như: Hương, hoa, vàng mã, nước, rượu nếp.
Cúng Tết Đoan Ngọ vào lúc nào?
Theo Nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Sinh, trong quan niệm cổ truyền, dịp Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch) là lúc tiết trời oi ả. Đây là lúc chuyển mùa, sâu bọ, côn trùng cũng được dịp phát triển gây bệnh cho người, vật nuôi và cây cối.
Ngày này, người dân thường chuẩn bị lễ vật cúng Tết Đoan Ngọ vào sáng sớm. Tuy nhiên, Đoan nghĩa là mở đầu, Ngọ là khoảng thời gian từ 11 giờ trưa tới 13 giờ chiều. Do vậy, thời gian cúng Tết Đoan Ngọ chuẩn nhất là từ 11 giờ đến 13 giờ.
Bài cúng Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày Tết truyền thống ở Việt Nam, dịp để con cháu bày tỏ lòng biết ơn tổ tiên. Dưới đây là bài cúng Tết Đoan Ngọ độc giả có thể tham khảo.
Mâm lễ cúng gia tiên ngày Tết Đoan Ngọ gồm: Hương, hoa, vàng mã; Nước; Rượu nếp. Mâm cúng còn gồm các loại hoa quả: Mận, hồng xiêm, dưa hấu, vải, chuối. Gia chủ có thể chuẩn bị thêm bánh tro (bánh gio) và chè hạt sen sẽ khiến mâm cúng càng đầy đặn.
Văn khấn cúng ngày Tết Đoan Ngọ
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần lạy).
- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ khảo, Tổ Tỷ)
Tín chủ con (chúng con) là: …
Ngụ tại: …
Hôm nay là ngày Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa đăng, trà quả dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần, cúi xin các Ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ…, cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng. Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần lạy).
5 điều kiêng kị và nên làm trong ngày Tết Đoan Ngọ
Theo quan niệm dân gian, Tết Đoan Ngọ mùng 5/5 (âm lịch) là dịp quan trọng thứ hai trong năm, sau Tết Nguyên Đán. Dưới đây là một số lưu ý trong ngày này.
1. Những việc không nên làm
Một số lưu ý truyền miệng trong dân gian về ngày Tết Đoan Ngọ như sau:
– Kiêng vứt giày dép lộn xộn: Trong tiếng Hán, giày dép đồng âm với từ “tà”, nghĩa là tà khí. Trong ngày thường và đặc biệt là ngày Tết Đoan Ngọ, để giày dép không đúng, vứt lộn xộn dễ chiêu dụ tà khí.
– Tránh để rơi tiền: Rơi tiền bạc hay ví trong Tết Đoan Ngọ chẳng khác gì bạn để rơi mất tài lộc, tài vận ắt đi xuống. Khi đi du lịch vào ngày này, dù xa hay gần, bạn cũng cần lưu ý giữ tiền bạc cẩn thận.
– Không mua vật phẩm có hình thù kỳ quái: Trong ngày Tết Đoan Ngọ nếu đi du lịch hoặc đi xa và có ý định mua đồ lưu niệm nên tránh mua những vật phẩm có hình thù kỳ quái, không rõ nguồn gốc, ý nghĩa để tránh rước thêm tà về.
– Không chọn phòng đầu tiên hoặc cuối cùng ở hành lang khi ở khách sạn, nhà nghỉ: Theo phong thủy, hai vị trí này dễ hút nguồn năng lượng tiêu cực, không tốt cho sức khỏe. Đặc biệt, không nên ở trong những phòng bài trí các đồ vật mang tính chất tôn giáo như tranh, tượng phật, thánh… Bởi tác dụng chính của những vật phẩm này là trấn áp tà khí, chứng tỏ phòng ốc đó có vấn đề.
– Tránh dừng chân ở nơi âm u: Nếu xuất hành trong ngày này nên tránh xa bệnh viện, đám ma vì những nơi này âm khí quá nặng, dễ chiêu bệnh tật, tà khí.
2. Những việc nên làm vào ngày Tết Đoan Ngọ
– Thực hiện nghi thức giết sâu bọ
Người xưa quan niệm trong cơ thể con người, nhất là bộ phận tiêu hoá thường có sâu bọ ẩn sống, nếu không diệt trừ sâu bọ ngày càng sinh sôi nảy nở, gây nguy hại cho con người. Lũ sâu bọ này chỉ lộ diện vào ngày 5/5 Âm lịch nên phải làm lễ trừ sâu bọ vào ngày này.
Theo quan niệm cổ truyền, có thể giết sâu bọ bằng cách ăn thức ăn, hoa quả vào ngày 5/5. Người miền Bắc thường diệt sâu bọ ngay khi thức dậy vào sáng sớm và diệt sâu bọ bằng thức ăn, nhất là bằng bánh tro và hoa quả…
– Tắm nước lá từ thiên nhiên
Thông thường, vào ngày mùng 5/5, sau khi đã ăn cơm rượu để giết sâu bọ, mọi người sẽ tắm bằng nước đun lá mùi, lá tía tô, kinh giới, lá sả, lá tre… Người xưa cho rằng: tắm lá mùi để mồ hôi toát ra, có cảm giác khoan khoái dễ chịu, thơm tho làm cho con người phấn chấn. Cách tắm này lại trị được cảm mạo bởi lá mùi là vị thuốc nam.
– Nên gội đầu, xông lá thơm
Chống lại cái nóng oi bức của giờ ngọ (ngày hè), mọi người già, trẻ thường đun các loại lá như bưởi, mùi, tía tô, kinh giới, sả, tre… để tắm, xông phòng bệnh cảm mạo. Đặc biệt, phụ nữ còn gội đầu, mong muốn có một mái tóc đen, mượt, dài. Đây là một phương pháp chữa bệnh của người xưa, giúp cơ thể thải độc, tinh thần thư thái, phấn chấn.
Bạn đọc comment:
Vũ Minh
Hiểu đúng tết đoan ngọ dưới góc nhìn nhà Phật
Còn vài ngày nữa là tới Tết Đoan Ngọ (Tết diệt sâu bọ) diễn ra vào ngày 5 tháng 5 âm lịch. Từ nhỏ tới lớn, những ngày mẹ mình thường mua vải, cơm rượu nếp với mong muốn diệt các loài sâu bọ làm hại mùa màng và tẩy giun cho cả nhà.
Ngày nay lớn rồi, cũng được nghe các Thầy giảng rằng các chúng sinh ai cũng có sinh mạng riêng, cũng mong muốn được sống an lành khoẻ mạnh. Kể cả con sâu cái kiến và những chú giun trong bụng. Vì vậy, này mình tìm hiểu lại để có góc nhìn đúng hơn về ngày lễ này trong quan điểm của nhà Phật.
Đầu tiên, “Đoan” là đầu mối, “Ngọ” là giờ Ngọ. Tết Đoan Ngọ nghĩa là người ta ăn tết vào giờ Ngọ. Bởi theo quan điểm phương Đông họ cho rằng ngày 5 tháng 5 là ngày vượng dương – khí của trời và đất là thịnh vượng nhất. Nên ngày Đoan Ngọ còn gọi là ngày Đoan Dương.
Việt Nam và một số đất nước trọng nông nghiệp như Nhật Bản, Trung Quốc… thường lấy ngày thịnh dương này để bày tỏ mong muốn diệt trừ sâu bọ, bảo vệ mùa màng. Do đó, họ lấy ngày Tết Đoan Ngọ này để phát động tiêu trừ sâu bọ.
Để nói đúng hay sai, chuyện thế gian rất khó bàn. Từ góc nhìn từ bi của đạo Phật thì mọi chúng sinh đều bình đẳng, con người hay loài sâu bọ đều có sinh mạng và đều có quyền được sống an lành khỏe mạnh.
Từ góc nhìn trí tuệ, nhà Phật giảng giải Luật Nhân Quả là giáo lý căn bản, không một ai, một sự việc hay hiện tượng nào nằm ngoài quy luật này.
Cho nên dưới lăng kính nhà Phật, thì sâu bọ hay mùa màng là do nhân duyên và nghiệp báo. Nếu ta có đủ phúc báu thì mùa màng bội thu tươi tốt. Còn nếu có nghiệp xấu, đến lúc quả nở ra thì mùa màng thất bát, sâu bệnh phát triển.
Do đó, sâu bọ, bệnh tật hay mùa màng đều là từ nghiệp của chúng ta mà ra. Nếu bây giờ chúng ta không nhìn vào nghiệp của mình mà nảy sinh ác tâm giết hại chúng sinh thì đây là nghiệp rất xấu. Khiến chúng ta tiếp tục trong vòng luẩn quẩn tạo nghiệp xấu và phải gánh chịu nghiệp này. Lúc đó, có thể là bệnh tật và các đau khổ kiểu khác.
Vậy dưới góc nhìn từ bi và trí tuệ của nhà Phật, chúng ta nên có suy nghĩ và hành động như nào trong ngày Tết Đoan Ngọ?
Trong ngày này, khi mà nhiều người cùng có mong muốn giết sâu bọ thì chúng ta nên cầu nguyện, bố thí và gửi từ tâm cho tất cả muôn loài. Mong cho con sâu, cái kiến không sân hận con người, sớm được tái sinh lên các cõi tốt lành hơn. Những người diệt sâu bọ thì sớm có được hiểu biết đúng đắn về Nhân Quả, chuyển tâm hướng Phật không sát hại chúng sinh và thoát khỏi luân hồi.
Như vậy, ta thấy rằng ngày Đoan Ngọ là ngày chúng ta nên phát nguyện tâm từ bi, khởi phát lòng thương với con sâu cái kiến và những người vì hiểu sai mà tìm cách tiêu diệt chúng.
Ngoài ra, đây cũng là ngày chúng nên làm các việc thiện lành như phóng sinh, niệm Phật để tích tập công đức, hồi hướng phước báu cho mọi chúng sinh được an lanh, có cơ hội thoát khỏi vòng khổ đau luân hồi.
PHONG NG
Tết Đoan Ngọ ở Trung Quốc thì bắt nguồn từ câu chuyện của một vị quan tên Khuất Nguyên, còn ở Việt Nam thì hoàn toàn khác, xuất phát từ một câu chuyện từ ông lão tên là Đôi Truân bày cách cúng giải trừ sâu bọ, bởi thế ở Việt Nam còn gọi là “Tết diệt sâu bọ”.
