Thế nào là thương con? Thế nào là bám chấp vào con? – TS

Thế nào là thương con? Thế nào là bám chấp vào con?

Hỏi đáp sau Phóng sinh-Trong Suốt-Hà Nội T8/2018

Một chị: Con chào Thầy và chào tất cả các bạn. Con tên là Hà. Năm nay 47 tuổi. Con làm kế toán. Năm ngoái thì gia đình có một chuyện rất là buồn. Con trai của con bị bệnh và đã mất. Con đang lang thang trên facebook và tình cờ biết được trang Trà Đàm Trong Suốt và Con đường Trong Suốt. Con đã đọc rất nhiều, đã nghe rất nhiều và con tìm đến Thầy để giải tỏa tất cả những cái mà mình còn băn khoăn, thắc mắc.

Những cái mà mình nghĩ rằng trong thế giới tâm linh mình cũng không thể biết. Mình, mình… tức là có một cái gì đấy mình vẫn cứ, cứ… Nó cứ day dứt, day dứt trong lòng.

Hôm nay là rằm tháng bảy. Thầy cho con hỏi là liệu khi con của con mất đi như thế rồi thì tất cả những công đức mà mình tu tập ấy, thì con của con sẽ nhận được. Nhưng mà con vẫn cứ day dứt, băn khoăn. Và con cứ nghĩ về con của con một cái thì đêm là con lại nằm mơ thấy nó. Cho nên là lúc nào con cũng bị dằn vặt bởi cái chuyện đấy ạ. Thì con muốn Thầy cho con một lời khuyên và Thầy có cái hướng gì để giúp cho con giải tỏa được ạ. Con cám ơn Thầy.

Thầy Trong Suốt: Con mơ giấc mơ như thế nào?

Chị Hà: Con rất hay mơ con của con về. Lúc thì nó rất là rạng rỡ, mạnh khỏe. Nó về, nó chơi các trò chơi mà ngày xưa con hay mua cho nó. Tức là nó về thì nó cũng không nói với con cái gì cả, nó chơi thôi. Khi con của con ra đi ấy, nó ra đi rất nhẹ nhàng. Thế nên, đâm ra là… nhưng mà cái tình thương của người mẹ dành cho người con rất là nhiều… Thành ra lúc nào mình cũng day dứt, lúc nào mình cũng nhớ đến nó ạ.

Thầy Trong Suốt: Rồi. Cái đấy con phải phân biệt được tình thương và sự bám chấp. Đấy, con cứ ngồi đi. Ngồi xuống cho thoải mái. Khi mình có một đứa con, kể cả nó mất hay nó sống ấy thì mình sẽ có tình cảm với nó, đúng không? Nhưng mà người bố, mẹ phải phân biệt được đâu là tình thương và đâu là sự bám chấp. Có mấy dấu hiệu để biết đâu là tình thương, đâu là sự bám chấp này.

Tình thương và Sự bám chấp

Thứ nhất, tình thương nó không có điều kiện gì cả.

Tình thương mà, đơn giản thôi, yêu thương thì không cần điều kiện. Ví dụ nó phải làm gì cho tôi, tôi mới thương nó thì đấy không phải tình thương.

Ví dụ nhé, con phải ngoan thì bố mẹ mới thương thì đấy không phải tình thương. Đấy là một loại tình cảm có điều kiện. Nếu con hết ngoan thì mẹ hết thương, thì như vậy đấy là tình cảm có điều kiện, chưa phải tình thương.

Tình thương là điều rất cao quý bởi nó không có điều kiện gì. Nhất là tình mẹ con ấy, tình bố con cũng có. Mình chỉ yêu thương nó thôi, bất kể nó làm cái gì. Đấy là tình thương. Đấy, một dấu hiệu của tình thương là không cần điều kiện, và khi mình nghĩ đến nó thì mình thấy thoải mái ngay. Mình chưa đi vào bám chấp thì tình thương rất nhẹ nhàng, rất thoải mái, rất bao la. Đấy, đấy là tình thương.

Còn loại thứ hai là bám chấp.

Bám chấp là gì? Là mọi loại tình cảm có điều kiện khác. Nghĩa là nếu nó A thì mình sẽ B. Còn nếu nó không A, mình sẽ không B nữa. Đấy gọi là bám chấp. (Xem bài: Bám chấp là gì? Dấu hiệu?)

Đấy là mình chưa nói đứa bé còn hay mất. Mình nói một đứa bé bất kỳ. Cha mẹ nếu không tu tập thì đương nhiên mình có tình thương cũng nhiều, nhưng mình có bám chấp cũng nhiều.

Ví dụ, nếu nó hư thì mình ghét nó, đấy là một loại bám chấp, đúng không? Hư thì ghét, hoặc là gì? Nó phải đúng theo kiểu này cơ thì tôi mới thương, tôi mới quý. Nó chỉ cần khác kiểu này thôi thì sao? Nếu không hết thì cũng yếu hẳn đi.

Ví dụ con phải để tóc dài thì mẹ mới vui lòng. Nếu con để tóc ngắn thì tình thương của mẹ dành cho con lập tức giảm. Thậm chí ông bố từ con. Trong nhóm mình có những ông bố suýt nữa từ con chỉ vì con đang từ tóc dài thướt tha chuyển thành gì? Đầu trọc. Từ luôn.

Đấy, thì đấy là cái loại tình cảm có điều kiện mà mình gọi là bám chấp.

Bám chấp nghĩa là gì?

Mình bám vào cái việc mà nó phải theo ý mình gọi là bám chấp, theo đúng kiểu này cơ. Bố mẹ nào cũng có hai loại. Khi mình đánh con, mắng con, giận con thường là mình đã rơi vào bám chấp.

Tất nhiên không phải lúc nào đánh con cũng là bám chấp. Ví dụ mình làm điều đấy hoàn toàn là để dạy nó, chứ không phải vì mình tức. Không phải mình ghét, đơn giản là mình nghĩ nó cần bài học này thì đấy vẫn là trí tuệ, vẫn là tình thương bình thường.

Nhưng nếu mình ghét nó, mình không thoải mái với nó, con phải kiểu này không thì mẹ sẽ… Đấy, mẹ hay bố sẽ ghét, rất trách… thì đấy gọi là bám chấp.

Thế thì, trong câu chuyện của con có hai phần mà con phải tập. Chứ còn tình thương thì rất là tốt rồi. Mình quan tâm xem nó đi về đâu này, nó có hạnh phúc không? Đúng không? Đấy là tình thương thôi, không cần đòi hỏi, không cần làm gì cho con hết. Nhưng mà loại thứ hai, cái mà làm cho con trăn trở ngủ không yên ấy, thì đấy không phải là tình thương. Đấy là bám chấp. Con muốn rằng nó phải theo một kiểu nào đó.

Nhắc lại nhé, bám chấp là gì?

Bám chấp là mình muốn đối tượng đấy phải theo đúng kiểu của mình.

Ví dụ, thế nào là bám chấp vào một cái xe? Bám chấp vào một cái xe nghĩa là mình muốn cái xe đấy nó phải đúng kiểu của mình, nếu không đúng kiểu của mình thì mình buồn.

Ví dụ, cái xe đẹp ấy bị xước, mình buồn, vì sao? Vì mình muốn nó theo kiểu gì? Không xước. Đúng chưa? Vậy một người ngồi ở trong nhà mà cứ lo cái xe bị sao, đấy là người bám chấp vào cái xe. Vì người đấy đang muốn cái xe phải theo kiểu của họ. Nhưng cuộc đời này bản chất là vô thường nên lúc nào nó cũng có thể trái kiểu của mình, nên họ lúc nào cũng lo lắng. Đấy, đấy là một người bám chấp vào cái xe.

Thế một người mẹ, hay một người bố bám chấp vào đứa con nghĩa là như thế nào?

Là mình muốn đứa con đấy nó phải xảy ra đúng kiểu của mình và nếu không được thì mình lo lắng, mình bồn chồn, mình sợ hãi.

Cách mình bám chấp vào đồ vật hay bám chấp và đứa con giống hệt nhau. Nếu mình chỉ thương nó thôi thì nó thế nào mình cũng thấy OK. Còn nếu mình chuyển sang bám chấp là gì? Nó phải đúng với kiểu đấy mình mới OK. Thì trong câu chuyện của con, con phải kiểm tra: Tại sao con lại vẫn còn áy náy?

Thường đứa bé chết trẻ ấy, rất dễ dàng siêu thoát. Bởi vì đơn giản nó chưa có gì vướng mắc. Nên là con phải hiểu thêm một chút về siêu thoát nữa.

Siêu thoát với cả không siêu thoát nghĩa là thế nào?

Khi một người ra đi mà quá nhiều vướng mắc với cái đang xảy ra, ví dụ,

• Mình đang trẻ, vợ con đuề huề, tự nhiên mình chết, thế là mình muốn ở lại để xem con mình lớn thế nào? Vợ mình có đi theo ai không?
• Đấy, hay là mình đang có một sự nghiệp lớn, một công trình xây dựng dang dở, tự nhiên chết, thế là mình muốn ở lại xem sự nghiệp thế nào?
• Hay là mình nghiện rượu, thì mình không thể nào bỏ được rượu, muốn ở lại quanh quẩn quán rượu.

Thế, nghĩa là mình không đi được vì sao? Vì có một cái gì đó ở trần thế làm mình chưa yên lòng, mình muốn giữ nó lại, không muốn rời nó đi.

Những đứa bé chết trẻ rất dễ siêu thoát bởi vì nó chẳng bám gì cả. Con nhìn đứa bé này, nó ngã một cái, khóc tí xong đứng dậy đúng không? Nó chẳng bám gì cả. Nó chẳng giận hờn ai cả, hoặc kể cả nó giận đi…

Tara con thầy ấy, nó giận anh nó ngày mấy lần, nhưng hôm sau thì sao? Hôm sau nó vui vẻ như không có gì luôn. Nó không một tí giận hờn nào ngày hôm sau. Đấy, một lát sau chứ không phải hôm sau, chỉ năm phút sau là vui vẻ chơi với anh như bình thường, đấy. Đứa bé nó rất ít thứ để bám vào.

Còn người lớn thì sao. Thôi rồi! (Thầy và các bạn cười)

Người lớn thì quá nhiều thứ. Nên là mình hay phóng chiếu mình vào đứa bé. Đứa bé nó không bám chấp nhưng mình lại bảo là: “Ôi sao con nỡ bỏ cha mẹ mà đi.” Đấy, mình nghĩ thế, vì sao? Vì mình bỏ con đi rất khó thì mình nghĩ con mình nó bỏ đi rất khó. Mình bỏ một món đồ mình quý rất khó. Con mình hôm sau nó có món khác quên ngay. Đúng chưa?

Mình hay phóng chiếu tâm trạng mình vào nó. Đứa trẻ ấy, rất là dễ siêu thoát vì nó không bị dính cái gì cả. Còn người lớn thì lại dính. Đấy, như vậy là đứa bé dễ siêu thoát hơn nhưng mình lại phóng chiếu cái trạng thái mình vào: “Ôi, con khó đi lắm.” Bởi vì mẹ cũng khó đi. Không phải.

Thứ hai là con muốn nó theo kiểu của mình – đấy là Bám chấp. Con muốn nó phải gì đó, bây giờ nó nhớ mẹ, nó phải quay về với mẹ, đấy là bám chấp đấy. Hay là nó phải gì gì đó… Tất cả những mong muốn “nó phải”, thì con phải tập.

Khi học Phật Pháp giúp mình hiểu được về vô thường, về nhân quả, con tập hai thứ đấy thôi – Nhân quả và Vô thường – con sẽ hiểu rằng là gì?

Đứa bé có nhân quả của riêng nó, con đường của riêng nó. Mình không thể nào bắt nó theo đúng kiểu của mình được. Một cách nhẹ nhàng, thoải mái, mình chỉ cầu mong nó siêu thoát thôi. Hết!

Chứ mình đừng mong nó phải đến đúng cái chỗ mình muốn, siêu thoát đúng theo kiểu của mình. Không cần, mình một lòng mong nó siêu thoát và làm điều tốt để nó siêu thoát nhưng đồng thời mình hiểu là gì? Nó có nhân quả, nghiệp lực của nó. Và mình phải chấp nhận rằng nó đi đến đâu thì đi.

Đấy, mình không có một cái trạng thái muốn giữ nó lại, con phải ở quanh mẹ, hoặc nếu con chưa đến cõi A, cõi B, cõi C thì mẹ chưa yên lòng. Tất cả những cái đấy là bám chấp hết.

Bám chấp là gì? Mình bắt đối tượng đấy phải theo kiểu của mình.

• Đấy, hai người yêu nhau bám chấp vào nhau nghĩa là gì?
• Chồng bám chấp vào vợ nghĩa là gì? Vợ phải theo đúng kiểu của chồng thì chồng mới yêu vợ. Vợ thì phải đi về sớm, phải nấu ăn đầy đủ, v.v… Đấy là loại bám chấp về vợ.
• Hay vợ bám chấp vào chồng là gì? Anh phải ở cạnh em thì em mới yêu anh. Anh đi công tác thì em thấy buồn lắm.

Dấu hiệu bám chấp đấy mình phải tập. Vì người bình thường không tập thì không thể nào thoát được bám chấp. Đấy, người bình thường là có ái, ố, hỉ, nộ thông thường. Xa thì nhớ, gần thì giận. Người bình thường ấy.

Nhưng khi tập không bám chấp thì gì? Thì mình bắt đầu cho họ một không gian. Cho họ không gian để họ được là họ. Mình cho chồng mình không gian, mình cho con mình không gian để họ là họ. Họ đi vào cách sống, con đường sống của họ và mình không bị căng thẳng khi mà họ trái kiểu của mình. Khi bám chấp thì mình sẽ khổ trước. Nhưng cái sự níu chặt lấy họ đấy, muốn họ là cứ níu lấy họ, mình sẽ làm họ khổ theo.

Trong trường hợp của con nhé, nếu con tiếp tục như vậy thì con con có thể là gì? Đau buồn.

• Nếu nó chưa siêu thoát, tất nhiên nó quá đau buồn rồi.
• Nếu nó siêu thoát rồi, lên trời nhìn xuống thấy mẹ ngày nào cũng nhớ mình, nó đâu có vui gì đâu.

Nên cách tốt nhất để giúp nó là con trở nên hạnh phúc.

Cách giúp con tốt nhất

• Khi con hạnh phúc, nó rất vui. Đúng không? Dù ở cõi nào đi nữa, nếu nó biết về con thì nó vui.
• Khi con hạnh phúc thì con không bám vào nó, dễ dàng ra đi hơn.

Nên là con phải tập cách để chính mình hạnh phúc. Còn nó đã có một cuộc hành trình mới rồi. Nó đã đi vào một cái chỗ mới. Con không cần muốn nó phải theo kiểu của con nữa.

Mà bây giờ nếu con làm điều tốt ấy, nghiệp tốt này, tu hành này, sửa tâm mình thì đầu tiên là con có lợi. Nhưng cái nghiệp tốt đấy nó sẽ ảnh hưởng đến con con. Vì quan hệ mẹ con có cộng nghiệp. Nó đã đến với con chứng tỏ trong quá khứ hai mẹ con phải có nghiệp với nhau thì mới đến nhà con. Cái mối dây về nghiệp đấy là mối liên hệ giữa con và nó. Nên khi con làm điều tốt, làm điều trí tuệ thì nó sẽ được lợi. Nên con chỉ cần tin chắc điều đấy thôi và làm những điều tốt và có trí tuệ. Thả nó ra, đừng bám chấp vào nó nữa!

Trong câu chuyện của con là con đã có dấu hiệu bám chấp vào đứa con. Hãy thả ra! Hãy để nó được đi theo con đường của nó! Không cần phải theo kiểu của mình, thế thôi!

Mình đừng nghĩ theo kiểu của mình: con phải thế này, con phải thế kia đâu! Con phải đến cõi này cơ, không đến cõi này mẹ buồn lắm. Không! Tại sao phải thế? Đấy là vì nó hay là vì mình? Con mà không đến được cõi này thì buồn lắm, giống như là con mà không vào được trường này thì mẹ buồn lắm. Vì con hay vì mẹ?

Cái đứa bé nó có vấn đề gì khi vào một trường A hay trường B không? Đối với nó là như nhau. Thế sao con vào trường này mẹ mới vui, vào trường kia mẹ buồn. Đấy là dấu hiệu bám chấp đấy. Mẹ là phải muốn con theo kiểu của mẹ cơ. Như vậy mình buồn thế thì mình khổ hay mình sướng? Nó khổ hay nó sướng?

Hôm trước có bạn ở công ty thầy kể. Đứa con học mẫu giáo rất giỏi về tiếng Anh. Mẹ thì không đến nỗi nhưng bố với ông bà là quyết tâm cho con thi vào trường điểm. Thì đứa bé thi, có hạng A, B, C, thì nó là hạng trượt. Cả nhà chịu không nổi, trừ mẹ nó. Vì mẹ nó đã được nghe những buổi như thế này rồi thì không sao, còn cả nhà là chịu không nổi luôn. Tại vì cảm thấy bất công quá. Tại sao con mình học giỏi thế mà lại thi thế? Thế là quay sang hỏi nó: “Hôm đấy cháu/con thi thế nào? Hôm đấy con nói gì ở buổi thi?”.

Thế là đứa bé rất là khổ sở. Nó bé thôi, nó chỉ 5,6 tuổi thôi nhưng mà nó đâu muốn kể lại một chuyện mà nó trượt đâu. Nhưng bà với bố cứ bảo rằng là hôm đấy thi thế nào mà lại thế. Hôm đấy cô hỏi cái gì? Con nói cái gì? Có phải mình dằn vặt đứa bé không? Đấy là một dấu hiệu bám chấp đấy. Ông bà và bố muốn cháu phải theo đúng kiểu của ông bà và bố. Thế là ông bà và bố khổ, nhưng đồng thời làm khổ cả đứa bé luôn.

Thế nhưng trong trường hợp đấy cũng may là gì? Bạn ấy đã thay đổi và bạn ấy đã gọi riêng ông bà và bố ra và nói lại chuyện đấy. Tại sao phải làm thế? Thôi, đã xong rồi, nó thi không đỗ và đi sang một trường khác tốt đẹp, tại sao thỉnh thoảng lại phải lôi ra hỏi, thi thế nào, rồi dằn vặt. Là vì mình hay vì nó? Theo mọi người thì sao? Khi mình đem đứa bé ra hỏi thế nào thực ra là vì ai? Vì mình! Vì khúc mắc mình chịu không nổi.

Con cũng thế thôi, nếu con đang tiếp tục dằn vặt thì vì mình chứ không phải vì nó đâu. Trông thì có vẻ vì nó, nhưng mà nó ổn rồi. Vì mình nghĩ không biết nó theo kiểu của mình được không nên mình mới dằn vặt. Đúng chưa?

Nên con phải thả ra. Buông xả, chấp nhận nó sẽ đi theo con đường của nó, nghiệp lực của nó và vô thường. Còn mình thì phải làm điều tốt và có trí tuệ. Đấy là cái thiết thực cho mình, và đồng thời là thiết thực cho con mình. Một người bố mẹ có trí tuệ chắc chắn là tốt cho con. Đúng không? Kể cả nó đang ở cõi khác đi nữa.

Về nhân quả mà nói thì con có cộng nghiệp với nó nên là con làm điều tốt, có trí tuệ thì nó được hưởng một phần. Đấy, còn nếu con tiếp tục bám chấp vào nó thì con lại giống cái ông bố bà mẹ kể đấy. Con phải vào trường này cơ, con phải siêu thoát vào cái cõi này cơ. Thế là hỏng rồi. Đấy là hoàn toàn vì mình. Trông thì có vẻ rất là vì nó nhé.

Còn thế nào là vì con?

Cũng cùng một ví dụ đấy. Đứa bé thi trượt, không được học trường điểm nữa thì mình vui vẻ với cái trường mới của nó. Hành xử tốt nhất, giáo dục nó cẩn thận, tử tế, thế thôi. Mình không cần phải dằn vặt, đau khổ về chuyện nó đã không được theo ý của mình. Thế là vì nó đấy.

Tình thương thì sao? Nhắc lại này, tình thương là gì? Là đối tượng kia có làm gì tôi vẫn thương. Bám chấp là gì? Đối tượng kia phải theo kiểu của tôi thì tôi mới hài lòng được. Còn không tôi không chịu nổi. Đấy, thì phân biệt được hai cái đấy.

Khi bố mẹ đối xử với con cái cũng thế. Đứa con sẽ được lợi từ tình thương rất nhiều và sẽ bị ảnh hưởng không tốt từ bám chấp. Đấy, và đồng thời cũng phải lưu ý là tình thương không có nghĩa là mình không dạy dỗ nó tử tế. Không phải là nó hư cũng được, không phải.

Tình thương nghĩa là gì?

Mình chấp nhận nó như nó hoàn toàn đã. Sau đó mình sẽ dạy. Sau đó mình sẽ bảo là: “À, rồi, hôm nay con cãi ông bà….” Thương nó là gì? Thương nó là không vì nó cãi ông bà, mình giận điên lên, mình mắng chửi nó. Mà mình sẽ gì? Mình sẽ tìm cách dạy nó để nó thành một người tốt hơn. Nhưng kể cả nó có thành người tốt hơn hay không thì hôm nay này mình vẫn yêu nó như cũ.

Đấy, ở nhà thầy, ví dụ vợ thầy chẳng hạn. Đây! Ngồi đây này. Đấy, mỗi lần định phạt con ấy, thì vẫn nói là gì? Dù mẹ phạt con nhưng mà ngay lúc mẹ đang phạt con thì sao? Vẫn yêu con như thường. Đấy, đấy là cách phạt đấy. Không cần phải nói là mẹ ghét con lắm, con là đứa chả ra gì, hư đốn, phạt. Không phải. Ừ, úp mặt vào tường đúng không? Được. Nhưng ngay khi con úp mặt vào tường, mẹ đang phạt con như này, gì? Mẹ vẫn yêu con. Nhưng đây là cách mẹ giúp con tiến bộ. Chứ không phải vì mẹ rất ghét con nên mẹ phạt con. Khác hẳn nhau.

Nên đứa bé dù nó có bị phạt nó vẫn cảm thấy được yêu thương. Mà khi đứa bé được yêu thương ấy thì nó sẽ sửa nhanh hơn là đứa bé cảm thấy là bị coi thường, bị rẻ rúng, bị khinh ghét, cô đơn. Cái người đang bị cô đơn, rẻ rúng làm sao muốn sửa. Cái người đang được yêu thương thì rất muốn sửa. Còn những người đang bị cô đơn, rẻ rúng, coi thường thì chả muốn sửa gì cả.

Thế là bố mẹ nói chung, không chỉ trong câu chuyện của Hà đâu. Bố mẹ nói chung nên tập cách yêu thương mà không bám chấp vào con. Đấy, đấy cũng phải tập đấy. Bố mẹ không tập thì không có đâu. Bố mẹ không tập thì bố mẹ là vừa, gọi là vừa yêu, vừa ghét. Bám chấp mà. Đấy, bạn hiểu cách làm chưa? Đấy, thế thôi.

Chị Hà: Dạ, qua lời giải thích của Thầy thì con rất cảm ơn Thầy đã cho con hiểu được về thế nào là tình thương dành cho con và cái bám chấp. Khi mà con đã như thế thì con sẽ cố gắng tu sửa. Con cảm ơn Thầy.

Thầy Trong Suốt: Tốt. Có trí tuệ về nhân quả, vô thường mình sẽ dứt được hết bám chấp. Hết bám chấp chỉ còn yêu thương thôi.